Tadeusz Rolke - urodzony 24 maja 1929 roku w Warszawie. Polski artysta fotografik, prekursor polskiej fotografii reportażowej. Od dziecka zafascynowany fotografią. Jedno z najwcześniejszych zachowanych zdjęć pochodzi z 1944 roku i przedstawia dorożkę na placu Dąbrowskiego w Warszawie. Uczestnik powstania warszawskiego, po jego upadku wywieziony na roboty do Niemiec. Główny rozwój twórczości Tadeusza Rolke przypadł na lata 50. Jego zdjęcia zostały wtedy zauważone przez znanego warszawskiego fotografa Adama Kaczkowskiego.
W czasie ponad sześciu dekad swojej pracy współtworzył awangardowe środowiska artystyczne w Polsce i w Niemczech, realizował reportaże społeczne w wielu krajach Europy, sesje modowe dla prestiżowych czasopism, fotografował akty i tworzył fotografię kreacyjną, często wykorzystując jako kontekst - dzieła sztuk plastycznych.
Tadeusz Rolke fotografią interesował się już jako nastolatek. Swój pierwszy aparat fotograficzny Zeiss Ikon Baby Box Tengor - prosty aparat skrzynkowy przeznaczony dla dzieci, otrzymał od matki w 1944 roku. To dzięki matce Zofii Rolke udało się uratować jego aparat, jego pierwsze zdjęcia, trochę fotografii rodzinnych oraz pamiętnik dziadka Jakuba Salingera. Najstarsze zachowane zdjęcia - woźnicy na ulicy Kredytowej pochodzą z 1944 roku.
W czasie wojny jako harcerz należał do Szarych Szeregów, rozwoził prasę konspiracyjną do skrzynek kontaktowych. W Powstaniu Warszawskim, został ranny w nogę, brał udział jako łącznik w Wilanowie. Po upadku powstania trafił, jak 650 tysięcy innych warszawiaków, do obozu przejściowego Durchgangslager 121 w Pruszkowie. Później został wywieziony jako robotnik przymusowy do Niemiec. Po wojnie w kwietniu 1945 roku wrócił do Warszawy, fotografował to co zostało z miasta, głównie Śródmieście, fotografował mamę na tle ruin, gdzie był ich dom, także budowę trasy W-Z, wspiął się na Prudential i z niego zrobił zdjęcie panoramy miasta, fotografował ruiny getta.
W latach późniejszych studiował historię sztuki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, następnie na Uniwersytecie Warszawskim. W 1951 roku został aresztowany. Trafił do więzienia oskarżony o członkostwo w Ruchu Uniwersalistów. Został skazany na siedem lat więzienia, wyszedł wcześniej dzięki ogłoszonej amnestii. Jako były skazaniec nie mógł już dokończyć rozpoczętych studiów.
W 1954 roku znalazł pracę w warszawskim laboratorium fototechnicznym w Polskich Zakładach Optycznych. Następnie od 1955 roku pracował już jako fotograf w Państwowych Zakładach Fotoprzeźroczy w Warszawie przy ulicy Ogrodowej. Równocześnie współpracował "Światem Młodych" oraz "Stolicą" gdzie w 1956 roku został zatrudniony jako fotograf, gdzie pracował do 1960 roku. Później pracował w miesięczniku "Polska" gdzie pracował wspólnie innymi znanymi fotografikami, m.in. Irena Jarosińska, Marek Holzman czy Eustachy Kossakowski. W tym czasie dużo podróżował po kraju i realizował reportaże na zlecenie pisma. Za swoje zdjęcie "Madonna cygańska" wykonane w 1957 roku w taborze cygańskim otrzymał II nagrodę na Ogólnopolskiej Wystawie Fotografiki Organizowanej przez ZPAF. W 1958 roku został przyjęty do Związku Polskich Artystów Fotografików - otrzymał legitymację numer 233. Pełnił w nim szereg funkcji, był członkiem Rady Artystycznej ZPAF.
Współpracuje z miesięcznikiem "Ty i Ja", tygodnikiem "Przekrój", publikuje swoje pracew ilustrowanych magazynach w Szwecji, Finlandii, RFN, współpracuje ze środowiskiem artystycznym skupionym przy Galerii Krzywe Koło oraz Galerią Foksal.
W 1970 roku Tadeusz Rolke wyjechał do Niemiec do Niemiec na stypendium. W 1970 roku pokazał pierwszą indywidualną wystawa fotografii pt. "Ojcowie i dzieci" pokazaną w Wolfsburgu, i później kilku innych miastach niemieckich. Mieszkał następnie przez 10 lat w Hamburgu. Jego prace znalazły się na łamach "Sterna", "Die Zeit", "Der Spiegel" i "Art". Współpracował z agencją Inter-Nationes w Bonn oraz jako fotograf festiwali teatralnych w Nancy, Hamburgu, Amsterdamie, Epidauros. Wykonał wtedy cykl świetnych fotografii artystów niemieckich m.in. Wolfa Vostella, Gerharda Richtera, i Josepha Beuysa. W tym czasie powstały cykle fotograficzne "Velgen", "Sycylia" (1974-1975) oraz "Fischmarkt", o targu rybnym w Hamburgu.
W latach 80. XX wieku, po wprowadzeniu stanu wojennego, wrócił na stałe do Polski. Pracował wtedy głównie dla pism niemieckich "Brigitte" i "Art" z którym współpracuje do dzisiaj publikacjąc o współczesnej sztuce polskiej. W tym czasie dzięki znajomości z Korą współpracował z zespołem Maanam robiąc dla nich okładki płyt.
Wtedy realizował zdjęcia dla Sterna. Był na I Krajowym Zjeździe Delegatów NSZZ "Solidarność" w Gdańsku, zdjęcia podczas stanu wojennego oraz z pogrzebu księdza Popiełuszki. W latach 1982 - 83 głownie fotografuje środowiska artystycznego w stanie wojennym - skupione wokół wystaw "Znak Krzyża" i "Niebo nowe, ziemia nowa", "Światło w ciemności" organizowanych przez Janusza Boguckiego i Ninę Smolarz.
W tym czasie zrealizował cykl aktów "Beatrycze", "Ślady-Dotyk", "Gnioty", "Lalki z mięsa", "Anais", "Trzy gracje", "Bagno", oraz "Studio Rolke".
Ważną częś cią jego twórczości są też portrety znanych postaci: Tadeusza Kantora, Piotra Skrzyneckiego, Czesława Niemena, Władysława Bartoszewskiego, Małgorzatę Braunek, Idę Kamińską, Alinę Szapocznikow, Beatę Tyszkiewicz, Kalinę Jędrusik, Zbigniewa Cybulskiego, Andrzeja Wajdę, Tadeusza Konwickiego, Wojciecha Młynarskiego, Henryka Stażewskiego, Jarosława Iwaszkiewicza, Krzysztofa Pendereckiego i innych. Fotografował też polityków Charles’a de Gaulle’a, Władysława Gomułki, Józefa Cyrankiewicza, Aleksandra Zawadzkiego. Ponadto liczną część jego twórczości stanowią zdjęcia o charakterze reporterskim. Fotoreportaż czy też fotograficzny dokument jest tematem najbliższym Tadeuszowi Rolke. Artysta w swoim fotograficznym archiwum zgromadził ponad sto tysięcy negatywów które są obecnie dostępne w archiwach stołecznego Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Klika tysięcy zdjęć z tego obszernego archiwum jest obecnie dostępna online.
W 2013 roku odbyła się premiera filmu pt. "Dziennik z podróży" którego reżyserem jest Piotr Stasik. Film opowiada o artystycznej podróży którą Tadeusz Rolke odbywa z młodym 15-letnim, zafascynowanym fotografią Michałem. Przez miesiąc jeżdżą po całej Polsce starym kamperem, w którym organizują ciemnię i z którego dokumentują życie miasteczek odwiedzanych na trasie, angażując spotkanych ludzi i wręczając im efekty fotograficznych spotkań. Nauka fotografowania jest tylko pretekstem, by pokazać ewolucję relacji mistrz - uczeń, towarzyszącą kolejnym fotograficznym zadaniom, które Tadeusz Rolke wymyśla dla swojego towarzysza podróży.
W 2016 roku ukazała się książka będąca formą biografii pt. "Tadeusz Rolke. Moja namiętność" wydana przez wydawnictwo Agora. Szczera, bezpretensjonalna rozmowa rzeka z Małgorzatą Purzyńską o wojennych losach, więzieniu, emigracji, pracy w redakcjach polskich i zagranicznych. Kilka epok, wspomnieania wielu artystów. W książce jest też mnóstwo o rodzinie, przygodach, przyjaźniach, i o kobietach.
W 2010 roku Tadeusz Rolke został odznaczony Złotym Medalem "Zasłużony kulturze Gloria Artis", w 2017 roku Nagrodę im. Marii i Łukasza Hirszowiczów za całokształt twórczości artystycznej związanej z popularyzacją historii i kultury Żydów polskich, a w 2019 roku nagrodę 100-lecia ZAIKS-u.
W 2019 roku zrealizował projekt "Tam i z powrotem" który jest powrotem do miejsc, do których fotograf trafił pod koniec II Wojny Światowej.
Fotografie Tadeusza Rolke były wielokrotnie publikowane w wydawnictwach zbiorowych np. w albumie "25 lat Fotografiki Polskiej" z 1969 roku, katalogu "Sztuka reportażu. Z historii fotografii polskiej" z 1980 roku, katalogu wystawy "Fotografia '97" z 1997 roku, w opracowaniu Jerzego Lewczyńskiego "Antologia Fotografii Polskiej" z 1999 roku, w albumie okolicznościowym z okazji 60-lecia ZPAF "Polish Photography in 20th Century" z 2006 roku, w katalogu wystawy "Gdzie Jesteśmy" z 2007 roku, w jubileuszowym albumie "XX lat Galerii Fotografii B&B" z 2012 roku, w książce "Artyści mówią. Wywiady z mistrzami fotografii" Hanny Marii Gizy z 2011 roku, w opracowaniu Adama Mazura "Decydujący Momemt", katalogu "Uśpiony kapitał. Sztuka z kolekcji Barbary i Andrzeja Bonarskich" z 2012 roku, książce "Fotobiografia PRL", monograficznym albumie "Akt w polskiej fotografii" pod redakcją Jerzego Piątka z 2013 roku, w albumie monograficznym festiwalu "Jazz nad Odrą 1964-2014" z 2014 roku, książce "Początek przyszłości. Fotografia w miesięczniku "Polska" w latach 1954-1968" z 2019 roku, w albumie "PRL to było to" z 2020 roku, katalogu wystawy "Galeria Fotografii B&B. 30 lat 1992-2022" z 2022 roku oraz wielu innych albumach i fachowej prasie fotograficznej w wielu krajach.
Wybrane wystawy indywidualne
- 1970 r. - Ojcowie i dzieci - Wolfsburg, RFN
- 1980 r. - Świat to teatr - Stara Galeria ZPAF, Warszawa
- 1980 r. - Świat to teatr - Galeria ZPAF, Kraków
- 1986 r. - Żywym i umarłym - synagoga w Tykocinie
- 1986 r. - Żywym i umarłym - Galeria BWA w Białystok
- 1987 r. - Żywym i umarłym - Stowarzyszenie Architektów Polskich, Warszawa (z Jerzym Budziszewskim)
- 1987 r. - Fotografowałem lata sześćdziesiąte i nie tylko..., Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa
- 1987 r. - Centrum Sztuki Współczesnej, Wilno
- 1987 r. - Made in Germany - Goethe Institute, Warszawa
- 1987 r. - Fotografie - Związek Fotografów Litewskich, Wilno
- 1997 r. - Fotografowałem lata sześćdziesiąte i nie tylko... - CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa
- 1989 r - Przemoc, seks, nostalgia - Stara Galeria ZPAF, Warszawa
- 2001 r. - Sąsiadka - Galeria Zachęta, Warszawa
- 2001 r. - Galeria Stiklo Karoliukai - Wilno (z Chrisem Niedenthalem)
- 2002 r. - Before and After 1945 - Poland - Striped House Gallery, Tokio
- 2002 r. - Fischmarkt - Triennale Fotografii, Kunstverein, Hamburg
- 2002 r. - Sąsiadka - Muzeum Ziemi Lubuskiej, Zielona Góra
- 2002 r. - Sąsiadka - Galeria Stotrzynaście, Białystok
- 2003 r. - Tu byliśmy - Żydowski Instytut Historyczny, Warszawa
- 2003 r. - Muzeum Narodowe - Bratysława
- 2003 r. - Festiwal Est-Ouest - Die. Francja
- 2003 r. - Fotografie - Galeria DigiTouch, Berlin
- 2003 r. - Baia Mare - Fundacja Galerii Foksal, Warszawa
- 2004 r. - Rozproszenie - Galeria Artemis, Kraków
- 2004 r. - Tu byliśmy – Chasydzi - Muzeum Okręgowe, Tarnów
- 2005 r. - Lieux - photographies de Tadeusz Rolke - Instytut Kultury Polskiej, Paryż
- 2005 r. - Orte - Fotografien von Tadeusz Rolke - Instytut Polski, Dusseldorf
- 2005 r. - Fotografie - Fujifilm Fotografijos Galerija Kaunas, Litwa
- 2006 r. - Miejsca - Galerie Neuf i Galerie Lillebonne, Nancy, Francja
- 2006 r. - Rock’n Rolke - Galeria Foksal, Warszawa
- 2007 r. - Tadeusz Rolke. Fotografie - Galeria MM, Poznań
- 2007 r. - Tadeusz Rolke - Dolnośląskie Centrum Fotografii Domek Romański, Wrocław
- 2007 r. - Tu byliśmy - Muzeum Karola Marksa, Trewir, Synagoga Nożyka, Warszawa
- 2008 r. - Szarogród - Dom Spotkań z Historią, Warszawa
- 2009 r. - Wszystko jest fotografią - Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa
- 2009 r. - To nie wszystko, Miejskie Centrum Kultury, Ostrowiec
- 2009 r. - Tu byliśmy, Lublin
- 2010 r. - Wszystko jest fotografią - Biblioteka Miejska, Świdnica
- 2010 r. - Tu byliśmy - Centrum Historii Miejskiej Europy Środkowo-Wschodniej, Lwów
- 2010 r. - Zacisze - Festwial Warszawa Singera, Warszawa
- 2010 r. - To nie wszystko - Ośrodek Brama Grodzka - Galeria NN, Lublin
- 2010 r. - Sąsiadka - Galeria Fotografii, Kielce
- 2010 r. - Wir waren hier - Der Ort, Berlin
- 2010 r. - Czarne Kwadraty - Galeria Le Guern, Warszawa
- 2011 r. - Wszystko jest fotografią - Instytut Polski, Wilno
- 2011 r. - Twarze Literatury - Miłosław
- 2012 r. - Warszawscy sportowcy - Muzeum Historii Żydów Polskich, Warszawa
- 2013 r. - Pohib, Galeria Obserwacja, Warszawa
- 2013 r. - Jutro będzie lepiej, Galeria Le Guern, Warszawa
- 2013 r. - 2x15, art house & cafe TWO MOON, Nowy Jork
- 2013 r. - Studio Rolke, MOCAK, Kraków
- 2014 r. - Tadeusz Rolke cdn. fotografia - Tarnowskie Centrum Kultury, Tarnów
- 2014 r. - Życie artystyczne i towarzyskie - fotografie z lat 60. - Galeria Ego, Poznań
- 2015 r. - Tadeusz Rolke. E-K, Instytut Awangardy Studio Edwarda Krasińskiego, Warszawa
- 2015 r. - Miejsca. Rekonstrukcja, Centrum im. Ludwika Zamenhofa, Białystok
- 2015 r. - Checkpoint Rolke, Galeria Obserwacja, Warszawa
- 2015 r. - Tadeusz Rolke.Tadeusz Kantor, Centralna Akademia Dramatyczna, Pekin
- 2016 r. - Fokus - Galeria Extravagance, Zamek Sielecki, Sosnowiec
- 2016 r. - Moskwa - Opera i Filharmonia Podlaska, Foyer, Białystok
- 2016 r. - Baryty - Vintage Photo Festival, Bydgoszcz
- 2016 r. - Pohib - Galeria Fotografii Ratusz, Zamość
- 2016 r. - Tomorrow Will Be Belter - Centrum Historii Miejskiej, Lwów
- 2016 r. - Lekcja pamięci - Żydowski Instytut Historyczny, Warszawa
- 2016 r. - Tadeusz Rolke, Jacek M. Stokłosa - Galeria Foksal, Warszawa
- 2017 r. - Tadeusz Rolke. Miejsca, Rekonstrukcja II - "Jadernowka" Oddzial Fotograficzny Muzeum Regionalnego w Mielcu
- 2017 r. - Zatarte ślady - Galeria Ślad, Ełckie Centrum Kultury, Ełk
- 2017 r. - Tadeusz Rolke. Miejsca, Rekonstrukcja III - Sopot Centrum, Festiwal "W ramach Sopotu", Sopot
- 2017 r. - Tadeusz Rolke. Fotografie - Galeria Pod Atlantami, Wałbrzych
- 2018 r. - Tadeusz Rolke Fotografie - Centrum Spotkania Kultur w Lublinie - Galeria Saska, Lublin
- 2018 r. - Tadeusz Rolke. Lekcja Pamięci, Centrum Dialogu im. Marka Edelmana, Łódź
- 2018 r. - Opera viva - Opera i Filharmonia Podlaska, Białystok
- 2018 r. - Tadeusz Rolke. Miejsca, Rekonstrukcja IV - Filharmonia im. Mieczysława Karłowicza, Szczecin
- 2018 r. - Studio Rolke - Karrot, Warszawa
- 2018 r. - Będzie dobrze - Galeria Le Guern, Warszawa
- 2018/2019 r. - Szukając Marilyn - Galeria BWA, Jelenia Góra
- 2019 r. - Tadeusz Rolke. Fotografie warszawskie - Dom Spotkań z Historią, Warszawa
- 2019 r. - Tadeusz Rolke - XVI Rybnicki Festiwal Fotografii 2019
- 2019 r. - Tam i z powrotem - Galeria Le Guern, Warszawa
- 2019 r. - Moda Polska - Galeria CNiS Stara Kopalnia, Wałbrzych
- 2019 r. - Tu byliśmy - Synagoga Pod Białym Bocianem, Wrocław
- 2019 r. - Jutro będzie lepiej. Lwów 1989 - 1991 - Biuro Wystaw Artystycznych, Rzeszów
- 2020 r. - Tam i z powrotem - Galeria TCK - Tarnowskie Centrum Kultury, Tarnów
- 2020 r. - Lekcja pamięci - Dom Darmstadt, Płock
- 2020 r. - Kolekcja Wrzesińska - Chris Niedenthal i Tadeusz Rolke "ŚWIT"
- 2020 r. - Z Warszawy - II Rzeszowski Weekend Fotografii - Galeria Fotografii Miasta Rzeszowa, Rzeszów
- 2021 r. - Miejsca. Spotkania zatrzymane w kadrach - Hotel Westin Warsaw, Warszawa
- 2021 r. - Plus Jeden - Galeria Sztuki Wysoka, Sosnowiec
- 2021/22 r. - Rolke. Historie literatury - Muzeum Literatury, Warszawa
- 2022 r.- Czarna łapa - Galeria Le Guern, Warszawa
- 2022 r. - Dubler - Galeria Fotografii Miasta Rzeszowa, Rzeszów
- 2022 r. - KUNSzT - Elektrownia Powiśle, Warszawa
- 2022 r. - Tadeusz Rolke. Zapisane w kadrze - Dom Kuncewiczów, Kazimierz Dolny
- 2023 r. - Beatrycze 2 - Galeria Obok ZPAF, Warszawa
- 2023 r. - W obiektywie sztuki - Galeria Wystaw Czasowych +1 - Centrum Spotkania Kultur, Lublin
- 2023 r. - Fischmarkt - 10. FotoArtFestival im. Andrzeja Baturo, Willa Sixta, Bielsko Biała
- 2024 r. - Artyści niemieccy lat 70. XX wieku - Wschodni Festiwal Fotografii - Centrum Spotkania Kultur, Lublin
Wybrane wystawy grupowe
- 2005 r. - Anioły w Ameryce, Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
- 2006 r. - Kierunek Zamość - Galeria Luksfera, Warszawa oraz Instytut Polski, Berlin
- 2007 r. - Chleb - Galeria Synteza, Warszawa
- 2010 r. - Czarne kwadraty 2. Abstrakcje, fotografie - Galeria Le Guern, Warszawa
- 2012 r. - WWA jest funky w czerni i bieli - Galeria Muzeum Drukarstwa Warszawskiego, Warszawa
- 2013 r. - Czas Wolny, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa
- 2013 r. - Domy srebrne jak namioty - Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa
- 2014 r. - Domy srebrne jak namioty - Muzeum Współczesne Wrocław
- 2014 r. - Kupcy, Centrum Kultury, Lublin
- 2015 r. - Tadeusz Kantor Machine: Theater + happenings + performances + painting+others modes of production, Sesc Consolação, Sao Paulo
- 2015 r. - Stan życia. Polska sztuka współczesna w kontekście globalnym, Chińskie Narodowe Muzeum Sztuki, Pekin
- 2016 r. - Interior, Galeria Le Guern, Warszawa
- 2016 r. - Obrzędy odświętne i powszednie, Galeria Arsenał, Białystok
- 2017 r. - Szukając Marilyn. Greene, Plewiński, Rolke, Galeria BB, Kraków
Wybrane wydawnictwa
- Jahrbuch Polen - Deutsches Polen Institut, Darmstadt, 2006 r.
- Tadeusz Rolke. Fotografie 1944 - 2005 - Wydawnictwo - Fundacja Galerii Foksal, 2006 r.
- Tu byliśmy. Ostatnie ślady zaginionej kultury, edition.fotoTAPETA 2008 r.
- Tadeusz Rolke - Kobieta to... Wydawnictwo Agora SA, 2008 r.
- Rolke - Wydawnictwo BOSZ, 2015 r.
- Tadeusz Rolke. Moja namiętność - Wydawnictwo Agora SA, Warszawa, 2016 r.
- Tu Byliśmy - Fundacja S he for art, 2018 r.
- Rolke w kolorze - Wydawnictwo BOSZ, 2019 r.
- Wie ich unter die Deutschen geriet - Edition.fotoTAPETA, Berlin, 2019 r. - język: niemiecki
- Tadeusz Rolke - Fotografie warszawskie - Wydawca: Dom Spotkań z Historią, 2019 r.
- Kolekcja Wrzesińska - Chris Niedenthal i Tadeusz Rolke "ŚWIT" - Wydawca: Muzeum Regionalne im. Dzieci Wrzesińskich we Wrześni - 2020 r.
- Tu byliśmy - Wydawnictwo S he for Art - 2021 r.
- W obiektywie sztuki - Wydawca: Centrum Spotkania Kultur, Lublin - 2023 r.