Książka fotograficzna "INNY [NIE] OBCY" której autorem jest śląski dokumentalista Arkadiusz Gola, została wydana przy okazji wystawy fotografii w Pałacu Schoena Muzeum w Sosnowcu, zorganizowanej w ramach XXXII Festiwalu Ars Cameralis 2023.

Czarno-biała polifonia obrazów znanych, rozpoznanych i naturalnie bliskich, lecz odsuwanych w głębokie zakamarki podświadomości, gdzie często zostają zaklasyfikowane jako obce, drażniące pułapką niezrozumiałości. Równocześnie uzyskujemy świadomość, iż kształty, formy i treści, które za nami podążają, powoli przekształcają się w naszej pamięci zaledwie w mglistą poświatę, podobną do rozmazanych, nieudanych fotografii, zawsze jednak intrygujących i jątrzących nasze zmysły... Pobrzmiewają charakterystycznym rubato, interwałem sekundy, unikalną ornamentyką, uwodząc nas swoją ekspresją tajemniczości. (...)

To obrazy o ludziach i ulicach wypełnionych radością i melancholią, o wolności i chwilach, gdy dzień mierzy się z nocą, o przestrzeniach otwartych i zamkniętych, mieszkaniach i polach, w których czas krąży w zadumie. Obrazy o egzystencji, gdy wydaje się, że wszystko skończone i wyrwy w życiu są zbyt bolesne, a także o momentach, gdy świat dźwięczy miłością i wznosi się nad śmiercią. Mimo odmienności tych ujęć, odnajdujemy w nich silnie uwidocznione oraz podkreślone, wynikające też z natury życia, wrażenie konieczności ruchu i trwania. Nie odkryjemy tutaj jednak ani początku, ani tym bardziej końca opowieści. Wszystko rozgrywa się w scenerii znajomych skaz i zarysów szczelin na ścianach śląskich domów, rozpadających się ogrodzeń i osamotnionych ulic, napisów na murach z deklaracją miłości lub nienawiści, albo wierności dla swoich klubów. Nad wszystkim, zawieszone na szarym niebie, krążą w powietrzu stada wron i gołębi, nadając obrazom wrażenie drżenia i niepokoju. (...)

Kurator Marek Zieliński

Kultura Romów na Górnym Śląsku jawi mi się jako fascynujący, wielowymiarowy obraz. Romowie, z którymi miałam okazję rozmawiać, nie stanowią jednolitej grupy. Każdy klan wnosi coś unikalnego, wzbogacając kulturę Górnego Śląska w wyjątkowy sposób. Pomimo przeciwności losu, Romowie z sukcesem podtrzymują i kształtują swoją niepowtarzalną tożsamość. Życie Romów na Górnym Śląsku jest nieodłącznie powiązane z interakcjami z Gadziami, czyli osobami nienależącymi do społeczności romskiej. (...)

Sonia Styrkacz

Wszyscy znamy to efektowne zdanie: "niewinne oko nie istnieje", które nawiązuje do koncepcji Ernsta Gombricha przedstawionej w jego słynnej książce "Sztuka i złudzenie" z 1960 roku. Jednak aby zrozumieć współczesną twórczość fotograficzną osób o romskich korzeniach, konieczne jest prześledzenie, dlaczego nie istnieje owo "niewinne oko" społeczeństwa większościowego badającego Romów i Romki. [...J O tworzenie i utrwalanie krzywdzących stereotypów najczęściej oskarża się malarskie i graficzne wizerunki, które egzotyzując i romantyzując romskie postacie, budzą fascynację pomieszaną z odrazą, czyli są wyrazem colonial gaze. Jednak zapominamy, że walnie przyczyniła się do tego fotografia. (...)

Monika Weychert

Spotkanie poprzez obrazy i z obrazami postrzegam jako specyficzną formę dialogu. [...] W obrazach skrywają się i zapośredniczają rozmaite światy: przeszłe, prywatne, kulturowo i geograficznie oddalone, ale też te emocjonalnie żywe, uobecniane i przywoływane we wspomnieniach, w opowieściach, relacjach o wizerunkach i relacjach z wizerunkami. Fotografia zatrzymuje czas, przenosi nas do zdarzeń odległych, płata figle swoim bohaterom, których przyłapuje w różnych sytuacjach życiowych. W fotografiach Arkadiusza Goli widzimy pejzaż społeczności romskiej na Górnym Śląsku. (...)

Monika Szewczyk

Artysta jest bardzo charyzmatyczny i potrafi szybko nawiązywać ze swoimi bohaterami przyjacielskie relacje, które nie kończą się w momencie naciśnięcia spustu migawki, ale często trwają latami. Dzięki temu może wracać do tych samych osób i rejestrować zmiany, jakie niesie ze sobą czas. W niektórych rodzinach został zaakceptowany na tyle, że potrafi być niezauważonym obserwatorem rodzinnych uroczystości: urodzin, ślubów, chrzcin i pogrzebów, może fotografować społeczność romską w szkołach i szpitalach czy tańczącą wokół ogniska na podwórku wśród kamienic. (...)

Vladimir Birgus

W ksążce znalazły się teksty Marka Zielińskiego "Inny, lecz nie obcy"!, Sonii Styrkacz "Krzyżowanie ścieżek: Śląskość i Romskość przez pryzmat doświadczeń Romki z Chorzowa - autoetnograficzna introspekcja", Moniki Szewczyk "Romowie na Górnym Śląsku »opowiedziani« obrazem - dokumentacja życia codziennego", Michała P. Garapicha "Romska historia Górnego Śląska czyli rewolucyjny wymiar wizualnej etnografii Arkadiusza Goli", Moniki Weychert "Zdjęcia jako dowody istnienia. Fotografie artystów o romskich korzeniach", Vladimira Birgusa "Romowie na fotografiach Arkadiusza Goli" oraz rozmowa z Arkadiuszem Golą przeprowadzona przez Adę Grzelewską "Zdjęcia robię dla nich".

Wybrane fotografie są częścią projektu zrealizowanego w ramach stypendium Marszałka Województwa Śląskiego w dziedzinie kultury. Większość fotografii została wykonana na materiałach i sprzętem FujiFilm.

INNY [NIE] OBCY. Romowie na Górnym Śląsku. 1991-2023 / OTHER [NOT] ALIEN. Roma in Upper Silesia. 1991-2023

• Fotografie: Arkadiusz Gola
• Projekt graficzny i skład: Katarzyna Wolny-Grządziel
• Redaktorka prowadząca: Monika Przewoźnik
• Tłumaczenie: Maciej Czuchra
• Redakcja stylistyczno językowa tłumaczenia: Michelle Atallah
• Opracowanie redakcyjne i korekta: Karolina Kula
• Konsultacja fotografii: prof. Vladimir Birgus, prof. Jindfich Śtreit
• Wydawca: Instytucja Kultury Ars Cameralis / Pałac Schoena Muzeum w Sosnowcu
• ISBN: 978-83-64172-32-8 / 978-83-966656-3-8
• Rok wydania: 2023
• Ilość stron: 288
• Wymiary: 217x267mm
• Oprawa: twarda
• Język: polski, angielski
• Wydanie: pierwsze