Projekt "Struktura i architektura. Postindustrialne dziedzictwo Górnego Śląska" jest wynikiem współpracy Niemieckiego Forum Kultury Europy Środkowej i Wschodniej - Deutschen Kulturforum östliches Europa w Poczdamie i fotografików berlińskich z inicjatywy Europareportage z Muzeum Śląskim w Katowicach oraz innymi partnerami polskimi i niemieckimi.

Projekt obejmował wybrane zakłady przemysłowe powstałe przed 1945 rokiem i czynne do dziś lub te, których pozostałe fragmenty pozwalają na zobrazowanie ich potencjału przemysłowego. Autorzy skupili swą uwagę głównie na architekturze przemysłowej ukazującej zarówno wnętrza zakładów, jak i bryły ich budynków oraz towarzyszące fragmenty przemysłowego i naturalnego krajobrazu.

Od końca lat 80.XX wieku Górny Śląsk poddawany jest głębokim zmianom restrukturyzacyjnym. Obiekty architektury przemysłowej, stopniowo zanikają bądź też zmieniają swą funkcję. Prezentowane w niniejszej publikacji zdjęcia Thomasa Vossbecka ukazują po raz pierwszy w artystycznej formie estetykę przemysłowych obiektów Górnego Śląska. Przez odpowiednie wykorzystanie światła i kompozycji fotograf zwraca naszą uwagę na ogromne hale i maszyny. Impresje wizualne uzupełnione zostały wzbogacone poprzez zawarte na płycie CD kompozycje dźwiękowe Richarda Ortmanna, który nagrał odgłosy górnośląskiego przemysłu zanim procesy restrukturyzacyjne sprawią, że zamilkną one na zawsze. Album zawiera równiez teksty niemieckich i polskich autorów przedstawiające historię i współczesność poszczególnych gałezi przemysłu, w szczególny sposób honorując dzieło wybitnych architektów Emaila i Georga Zillmannów.

Publikacja towarzyszyła wystawie fotografii która ukazuje współczesne oblicze postindustrialnego dziedzictwa na Górnym Śląsku, obserwowane z perspektywy niemieckiego fotografa młodego pokolenia Thomasa Voßbecka. Ekspozycja pierwszy raz pokazana została w Dortmundzie w ramach Europejskiej Stolicy Kultury Ruhr.2010 jesienią 2010 roku. Polska premiera odbyła się w październiku 2011 roku w Muzeum Śląskim w Katowicach. Była również pokazywana w Muzeum Okręgowym w Bydgoszczy.

Wystawa Struktura i architektura oraz towarzyszący jej katalog prezentują fotografie powstałych przed 1945 rokiem, istniejących do dziś obiektów architektury przemysłowej. Staraliśmy się w miarę możliwości zestawiać budowle porównywalne pod względem ich funkcji i struktury, odpowiadające trendom w architekturze z czasów, kiedy powstawały. Chcielibyśmy podkreślić, iż stan techniczny przedstawionych tu obiektów w zadnym wypadku nie odpowiada stopniowi rozwoju technologicznego odwiedzanych przez nas zakladów, gdyż talkiem świadomie wyszukiwaliśmy i fotografowaliśmy jedynie takie motywy, które odpowiadały naszym zalozeniom koncepcyjnym. Historyczny Górny Sląsk do dziś pozostaje jednym z największych regionów przemysłowych Europy, jest tez najważniejszym ośrodkiem gospodarczym Rzeczypospolitej Polskiej. Duża część zakładów, przede wszystkim kopalnie i huty, bez większego uszczerbku przetrwała sześć lat wojny i czterdzieści lat socjalistycznej gospodarki planowej. Inne obiekty, ważne z punktu widzenia produkcji wojennej, jak na przykład Zakłady Chemiczne Heydebreck w Kędzierzynie, zostały w znacznym stopniu uszkodzone podczas alianckich bombardowań. Po zmianie przynależności państwowej regionu rozpoczęto odbudowę wielu zniszczonych zakładów, które w latach pięćdziesiątych ponownie uruchomiono. Zmiana przynależności państwowej pociągnęła za sobą rówmez zmianę nazw wielu miejscowości i zakładów przemysłowych na Górnym Sląsku. W przypadku niektórych przedsiębiorstw do nowej sytuacji dopasowano jedynie pisownię; inne zakłady dostawaly jako patronów komunistycznych rewolucjonistów. Jako ze niniejszy katalog kierowany jest w równym stopniu do polskiego, jak i do niemieckiego odbiorcy, zamieściliśmy w nim dwujęzyczną mapę historycznego Górnego Śląska Legenda mapy zawiera, obok aktualnej nazwy danego zakładu i jego nazwy pierwotnej - tam, gdzie byto to wskazane dla lepszej orientacji - nazwę zakładu z czasów PRL. Dzięki temu odbiorca będzie mógł bez trudu zlokalizować kazdą miejscowość oraz każdy zakład, o których jest mowa w publikacji. Załączona do katalogu płyta CD jest efektem naszej współpracy z Richardem Ortmannem, artystą uprawiajacym sztukę dźwięku. Dokumentacja dźwiękowa Ortmanna zawiera wywiady z wieloma osobami z róznych środowisk i różnych zakładów pracy Górnego Śląska, dostarczając nam w ten sposób szerokiego spektrum dodatkowych informacji. Kolaż fotograficzno-dźwiękowy poszerza wymiar wizualny o wrażenia akustyczne, związane z poszczególnymi galęziami przemysłu. Wierzymy, że poprzez naszą pracę udało nam się umożliwić wszystkim zainteresowanymi zapoznanie się z przemijającym światem dawnych poniemieckich obiektów przemysłowych Górnego Śląska.

Anke Illing i Thomas Vossbeck

Struktura i architektura. Postindustrialne dziedzictwo Górnego Śląska / Struktur und Architektur. Das postindustrielle Kulturerbe Oberschlesiens

• Fotografia: Thomas Vossbeck
• Koordynator projektu: Dawid Smolorz
• Opracowanie redakcyjne całości oraz korekta tekstów niemieckich: Vera Schneider
• Redakcja tekstów polskich oraz tłumaczeń: Anna Maria Schulz
• Tłumaczenie tekstów: Dawid Smolorz
• Wydawca: Muzeum Śląskie / Niemieckie Forum Kultury Europy Środkowej i Wschodniej
• Rok wydania: 2010
• ISBN: 978-3-936168-57-0
• Ilość stron: 200
• Wymiary: 238x285mm
• Oprawa: twarda
• Język: polski, niemiecki
• Wydanie: pierwsze