Książka "Ratujmy zabytki kieleckich cmentarzy" zawierająca fotografie wykonane przez członków ZPAF Okręg Świętokrzyski, przygotowana została by pomóc w ratowaniu największego zabytkowego nagrobka Franciszka Ksawerego Kowalskiego na cmentarzu "Starym" w Kielcach.

Zabytkowe cmentarze - stanowiące temat prezentowanej wystawy są szczególnym miejscem, rodzajem zabytku o wielorakim znaczeniu. Na terenie województwa kieleckiego mamy około 400 tego typu zabytków. Śmierć - tajemniczy moment życia - przejścia z jednego świata w drugi -jest jedynym wspólnym dla wszystkich przeznaczeniem. Spotyka zarówno wierzących, jak i ateistów, tak bogatych, jak i ubogich. Przynależność religijna zmarłych - to pierwszy wyróżnik cmentarzy - dzielonych wg wyznania. Kolejny - to rodzaj śmierci. Ci co polegli w bojach o wolność Ojczyzny spoczywają na cmentarzach wojennych, partyzanckich. Ofiary groźnych epidemii - na oddzielnych, tworzonych pośpiesznie, z dala od siedzib ludzkich. Teren cmentarza - enklawa ciszy wiecznego spoczynku - nie stanowi przypadkowego zespołu mogił i ciągów pieszych. Obwiedziony murem, rozplanowany był w taki sposób, by tworzyć harmonijną przestrzeń właściwie zagospodarowaną - układem mogił, alejek i kompozycji zieleni. Najstarsze datowane są na koniec XIX w. (np. Stopnica), bądź początek XIX w. (Cmentarz Stary w Kielcach); uprzednio zmarłych chowano wokół kościołów.

Miejsca pochówków wyodrębniane ogrodzeniem, znaczone różnorodnymi typami nagrobków: rzeźbami, epitafiami, obeliskami, stelami, cipusami, sarkofagami, monumentalnymi grobowcami - niejednokrotnie prezentującymi wysoki poziom artystyczny - dowodzą kunsztu minionych epok. Zastosowane materiały w nagrobkach: kamienie różnych rodzajów, żeliwo, żelazo, brąz, mosiądz - wykorzystane ich właściwości przez artystów rzemieślników - tworzą szczególną ekspresję i dają różnorodne efekty artystyczne. Kompozycja zieleni - wysokich drzew, podszytych krzewami i kwiatami - stanowi akcent w przestrzeni miast czy wsi. Cmentarze, to także szczególny rodzaj "archiwów" - zachowane inskrypcje przekazują szereg informacji historycznych dotyczących poszczególnych osób, całych rodów, zdarzeń, są cennym źródłem dla epigrafiki. Zastosowane symbole w elementach rzeźbiarskich przemawiają do wyobraźni często silniej niż słowa.

Anna Piasecka

W katalogu znalazły się zdjęcia takich fotografików jak: Janusz Buczkowski, Andrzej Borys, Andrzej Łada, Jerzy Kamoda, Antoni Myśliwiec, Tadeusz Jakubik, Henryk Pieczul, Paweł Pierściński oraz Jan Spałwan.

Ratujmy zabytki kieleckich cmentarzy

• Fotografie: praca zbiorowa
• Teksty: Anna Piasecka, Teresa i Zdzisław Sabatowie
• Wydawnictwo: ARW Fine Grain
• Rok wydania: 1994
• ISBN: 83-902826-0-7
• Oprawa: miękka
• Ilość stron: 28
• Wymiary: 150x208mm
• Język: polski
• Wydanie: pierwsze