Polscy fotografowie, krytycy i teoretycy o fotografii 1839-1989. Antologia

Filmy

Hartwigowie

Najczęściej czytane

Książki o fotografii

Katalog fotograficzny

Tagi

Moses Stefan Fotografia włoska Klub Stara Przepompownia Plater-Zyberk Stefan Dom Darmstadt Stanisław Sputo Universitas Augustów Cybiński Mieczysław Adam Śmietański Krims Les Galeria OT Rondo

Polscy fotografowie, krytycy i teoretycy o fotografii 1839-1989. Antologia - redakcja Witold Kanicki, Dorota Łuczak , Maciej Szymanowicz książka - Wydawnictwo UAP 2023

Książka "Polscy fotografowie, krytycy i teoretycy o fotografii 1839-1989" to antologia która zawiera największy i najbardziej przekrojowy zbiór tekstów źródłowych z obszaru fotografii, pod redakcją poznańskich historyków sztuki Witolda Kanickiego, Doroty Łuczak oraz Macieja Szymanowicza, prezentuje nowe spojrzenie na historię i teorię polskiej fotografii. Książka została wydana w 2023 roku przez Uniwersytet Artystyczny im. Magdaleny Abakanowicz w Poznaniu.

Książka obejmuje łącznie ponad 260 tekstów (lub ich fragmentów), napisanych przez kilkudziesięciu autorów i autorek. Całość została podzielona na trzy osobne części, z których pierwsza (Początki fotografii w dyskursie publicystycznym, artystycznym i naukowym 1839–1903) skupia się na wypowiedziach z XIX wieku, druga (Podstawowe paradygmaty polskiej teorii fotografii w latach 1900-1955) śledzi rozwój refleksji o fotografii od piktorializmu do socrealizmu, natomiast trzecia (Fotografia w dyskursywnej sieci w latach 1955-1989) obejmuje czasy najnowszych dyskusji teoretycznych dotyczących tego medium. Osobną częścią liczącej 848 stron antologii jest Aneks, w którym znalazły się trzy rozdziały poświęcone problematyce awangardy (ze szczególnym uwzględnieniem fotomontażu), a także fotografii kolorowej i reklamowej. Pogrupowane w ten sposób wypowiedzi poprzedzone zostały obszernymi tekstami naukowymi, napisanymi przez zespół badaczy odpowiedzialnych za wybór i opracowanie źródeł.

Antologia stanowi doskonałe uzupełnienie publikacji historycznych poświęconych historii fotografii w Polsce, ułatwiając badaczom pracę nad różnymi epokami, zjawiskami i nurtami. Lektura skierowana jest również do popularnych odbiorców spoza środowiska akademickiego, zainteresowanych różnymi aspektami fotografii.

Zamieszczone w niej artykuły dotyczą zarówno istoty medium, jak i jego relacji ze sztuką, kulturą czy polityką. Pośród wielu autorów wyselekcjonowanych tekstów znalazły się liczne wypowiedzi klasyków polskiej sztuki, nauki, publicystyki i literatury (w tym m.in. Zdzisława Beksińskiego, Jana Bułhaka, Zbigniewa Dłubaka, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Natalii LL, Bolesława Prusa, Józefa Robakowskiego, Mieczysława Szczuki czy Stanisława Witkiewicza).

Oprócz wypowiedzi funkcjonujących w świadomości badaczy fotografii, w tomie opublikowane zostały rzadkie i nieznane artykuły, a nawet maszynopisy.

Gdy pod koniec lat 6o. XX wieku rozpoczęto w Polsce wydawanie antologii poświęconych tekstom źródłowym z zakresu historii sztuki, tylko nieliczni badacze traktowali fotografię jako ważne i autonomiczne medium artystyczne. Niedocenianie to wynikało wtedy z przypisanych jej w początkach istnienia drugoplanowych funkcji: narzędzia pomocniczego w rękach dydaktyków, badaczy i artystów, czy też rzemieślniczego instrumentu reprodukcji dzieł sztuki wysokiej. Pomimo wyraźnego wzrostu zainteresowania fotografią pośród współczesnych naukowców wciąż wiele epizodów jej dziejów czeka na gruntowne opracowania. Wychodząc naprzeciw potrzebie stworzenia fundamentów dla dalszych badań, niniejsza antologia podejmuje próbę zebrania i usystematyzowania tekstów dotyczących fotografii napisanych przez polskich autorów i autorki na przestrzeni pierwszych stu pięćdziesięciu lat jej istnienia.

W trakcie wieloletnich kwerend okazało się, że odnalezione materiały pozwoliłyby na wydanie kilku niezależnych zbiorów. Z tej przyczyny zaprezentowany tutaj wybór opracowań stanowi jedynie niewielki wycinek całego dyskursu teoretycznego wokół polskiej fotografii. Ogrom materiału źródłowego wymusił przyjęcie kilku kryteriów selekcji. Jednym z nich stały się ramy czasowe, obejmujące tylko stupięćdziesięcioletni okres istnienia fotografii. O ile rok 1839 wydaje się oczywisty, powszechnie kojarząc się z momentem narodzin medium (a przynajmniej upublicznienia fotograficznych odkryć), o tyle data końcowa, od której upłynęło już ponad trzydzieści lat, wymaga doprecyzowania. Rok 1989 najczęściej przywodzi na myśl pierwsze wolne wybory i zarazem początek transformacji ustrojowej w Polsce i innych krajach dawnego bloku wschodniego. Zainicjowane wówczas zmiany polityczno-gospodarcze miały ogromny wpływ nie tylko na wszelkie sfery życia, ale i na gałęzie kultury, z foto-grafią włącznie. To nie przypadek, że w tym samym roku zaprzestano publikowania "Fotografii" -najważniejszego powojennego czasopisma branżowego, z którego pochodzi gros tekstów zakwalifikowanych do tej książki. Podobny los spotkał "Obscurę" - mało dziś znany, choć obfitujący w ważne artykuły i tłumaczenia magazyn, którego uboga formuła graficzna, przypominająca raczej prowizoryczny skrypt, nie miała racji bytu w nowej rzeczywistości gospodarczej. Rozpoczęty pod koniec lat 80. proces przekształceń systemowych z biegiem czasu wpływał zarówno na prasę branżową, jak i na całą - artystyczną, profesjonalną i amatorską - kulturę fotograficzną, która w ciągu dziesięciu lat od politycznego przewrotu zmieniła się w różnych obszarach. Stopniowo likwidowane zakłady produkujące materiały fotochemiczne, zalew trudno dostępnego wcześniej sprzętu i technologii zachodnich marek, gwałtowny rozwój branży reklamowej i związane z nim przekwalifikowanie się fotografów aktywnych wcześniej głównie na polu sztuki, a także postępująca rezygnacja z materiałów monochromatycznych to tylko niektóre zjawiska definiujące efekty tej fotograficznej rewolucji. Swoistym jej zakończeniem było już wprowadzenie fotografii w erę cyfrową w pierwszych latach XXI wieku. (...)

Witold Kanicki

Książka została sfinansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą "Narodowy Program Rozwoju Humanistyki" w latach 2014–2018, pod kierownictwem dra Witolda Kanickiego.