Książka "Fotografia etnograficzna i "etnograficzność" fotografii" któej autorką jest Magdalena Sztandara adresowana do czytelników interesujących się historią fotografii, zwłaszcza krajobrazowej i portretowej, historyków kultury, a także etnolologów. Książka została wydana w 2006 roku przez Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Początkowo proces fotografowania pojmowano jako czynność mechaniczną, dosłowne i obiektywne "zdejmowanie" rzeczywistości. Z czasem stał się selektywną dokumentacją, świadomym „portretowaniem” świata. Ilustracje fotograficzne funkcjonują także jako element dyskursu naukowego, jak i popularnego. W refleksji nad historią fotografii opracowania i przedstawienia wymaga więc zmiana stosunku do obrazu fotograficznego, jego odczytywania i interpretacji. Oglądając zdjęcia z przełomu XIX i XX wieku, odczytywać można pewne komunikaty o wyobrażeniach i konwencjach w historii ultury. Historia kultury daje się opowiedzieć za pomocą fotografii pochodzących zarówno ze zbiorów prywatnych, naukowych i dokumentacyjnych kolekcji oraz istniejących w licznych wydaniach albumowych. (...)
Fotografia od wynalazku Dageurre'a, od czasów jej upowszechnienia, wywoływała spory o sztukę i naukę, problem opisu i zapisu, subiektywizmu i obiektywizmu. Dyskusje na temat jej estetyki nie dają się sprowadzić do prostych teoretycznie rozwiązań, a każda próba zdefiniowania "będzie względnie prawdziwa". Fotografia jako forma zestrojenia subiektywności i obiektywności skazana jest na bycie sztuką graniczną - musi pozostać zawieszona między statusem ekwiwalentu istniejących rzeczy i bycia strukturą kompozycyjno-kreacyjną... (...)
Etnografia, posługując się metodami ikonograficznymi, zaanektowała fotografię do prowadzonych przez siebie badań, włączając ją w procedury prac terenowych. Zobaczyła w niej narzędzie do obserwacji i opisu rzeczywistości już w zeszłym stuleciu. Wcześniejsze ryciny wzbogacono, a z czasem zastąpiono obrazami fotograficznymi, zwłaszcza tam, gdzie wydawało się, iż werbalna prezentacja nie odda istoty kształtu i wyglądu. Fotografię wpisano w określone procedury i obudowano programem badawczym. Źródła ikonograficzne, a w szczególności "naturalistyczne" fotogramy, spełniać zaczęły rolę narzędzia poszerzenia zakresu dowodów etnograficznych, dostarczając materiałów empirycznych: były wszak ekwiwalentami opisów. W ten sposób usprawniano opisy kultury materialnej przeszłej rzeczywistości, wykorzystując fotogramy intencjonalnych i nieintencjonalnych badaczy kultury: fachowców z naukowymi cenzusami i amatorów, dokumentujących swoje kulturowe doświadczenie. Fotografii używano do dokumentowania "znikania świata" - romantyczna nostalgia spotykała się wtedy z "powrotem do źródeł", potrzebnym w debacie o odrodzeniu narodowym. Rychło pojawiła się spora grupa fotografów, realizujących swoje "zainteresowania" antropologiczne, tworzących niekiedy wzorcowe obrazy przemijającej rzeczywistości. Zarówno dla licznego już pod koniec XIX wieku grona fotografów zawodowych, jak i amatorów, "ocalanie od zapomnienia" stało się programem działania, bardziej podążającym w kierunku kolekcjonerstwa niż scjentystycznych zobowiązań. Początkowa tematyka i sposób prezentacji tematu zamykały się w zestandaryzowanych i zideologizowanych przedstawieniach zbiorowych i indywidualnych, mnożąc gotowe, stypizowane wyobrażenia: „typy antropologiczne", „żywe obrazy", sceny rodzajowe, zabytki, itd.; doskonałym przykładem może być powstała w dużej liczbie na przełomie XIX i XX wieku - fotografia chłopów polskich. Uteatralizowane przedstawienia fotograficzne wyreżyserowane były w sposób zgodny z wiedzą o świecie ustawiających sceny, pozujących, odbiorców i reżysera - samego fotografa, podtrzymującego stereotypowość widzenia danej rzeczywistości. (...)
Fotografia etnograficzna i "etnograficzność" fotografii. Studium z historii myśli etnograficznej i fotografii II poł. XIX i I poł. XX wieku
- Autorka: Magdalena Sztandara
- Recenzenci: Piotr Kowalski, Zbigniew Libera
- Redakcja: Barbara Łuszczewska
- Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego
- Rok wydania: 2006
- ISBN: 83-7395-193-8
- ISSN: 1233-6408
- Ilość stron: 227
- Wymiary: 166x235mm
- Oprawa: miękka
- Język: polski
- Wydanie: pierwsze