Książka wydana w 2006 roku przez Muzeum w Gliwicach pt. "Fenomeny i fantomy. Gliwickie środowisko fotograficzne w latach 1951-2000" przybliża dzieje gliwickiego środowiska fotograficznego dzięki narracji artysty fotografika, "kronikarza" i niestrudzonego działacza Gliwickiego Towarzystwa Fotograficznego - Jerzego Lewczyńskiego, mającej walor materiału źródłowego, który stanie się bezcennym w badaniach nad jednym z bardzo ważnych wątków historii polskiej fotografii.

Bez wątpienia najważniejszym dla opisu fenomenalnego dorobku środowiska fotograficznego w Gliwicach, jest działalność Gliwickiego Towarzystwa Fotograficznego. GTF - utworzony w 1951 roku, początkowo jako oddział Polskiego Towarzystwa Fotograficznego – w 1961 roku został przekształcony w samodzielne stowarzyszenie regionalne, które działało, z przerwami, do 2000 roku. Stowarzyszenie to, chociaż miało charakter amatorski, skupiało również prawdziwych profesjonalistów, mistrzów powojennej fotografii zakładowej, operujących perfekcyjnym warsztatem, oraz wiele osobowości twórczych, wpisujących się w historię powojennej polskiej fotografii artystycznej.
W ówczesnej polskiej rzeczywistości, trudnej dla rozwoju nieskrępowanego myślenia twórczego, gliwiccy fotograficy żywo reagowali na nurty i wydarzenia w fotografii światowej. Środowisko to doświadczyło symbolicznego przejścia z pozycji piktoralizmu fotografii (lwowskiej) na pozycje bliskie ruchom awangardowym w Polsce, zmienione wystawą w Arsenale w 1955 roku. Właśnie tutaj, w Gliwicach, w 1959 roku miał miejsce słynny, awangardowy "pokaz zamknięty" fotografii, a raczej "Antyfotografii - trzech twórców" Zdzisława Beksińskiego, Jerzego Lewczyńskiego i Bronisława Schlabsa. Tutaj też tworzono projekty - Zofii Rydet "Zapis socjologiczny" i Jerzego Lewczyńskiego "Archeologia fotografii" – o charakterze działań bliskich sztuce konceptualnej, gdzie tworzywem do nowej kreacji były i są archiwalne fotografie lub fotografie "odnalezione".

W historii polskiej fotografii takie postaci jak: Aleksander Górski, Piotr Janik, Władysław Jasieński, Jerzy Lewczyński, Tadeusz Maciejko, Zofia Rydet, Adam Sheybal, Michał Sowiński, bodaj najważniejsze dla zrozumienia skali i znaczenia gliwickiego środowiska, odegrały niezwykle istotną rolę, kształtując współczesną fotografię polską i znajdując uznanie za granicą. Sukcesy retrospektywnych wystaw Jerzego Lewczyńskiego w 2005 roku, nieustające zainteresowanie fotografią Zofii Rydet, Michała Sowińskiego, czy Piotra Janika, potwierdzają wybitną pozycję artystyczną i ich status jako niekwestionowanych klasyków moderny w fotografii XX wieku. To twórczość, która – jak dowodzi praktyka - nadal inspiruje młode pokolenie (nawet jeśli jest to artystyczne kontestowanie dorobku GTF).

W części albumowej wydawnictwa zaprezentowano wybrane fotografie gliwickiego środowiska fotograficznego znajdujące się w zbiorach Muzeum w Gliwicach.

Publikacja towarzyszyła wystawie fotografii "Fenomeny i fantomy. Gliwickie środowisko fotograficzne w latach 1951-2000" która miała miejsce w Muzeum w Gliwicach od 15 września do 30 października 2006 roku.

Fenomeny i fantomy. Gliwickie środowisko fotograficzne w latach 1951-2000

• Autorzy: Anna Kwiecień, Katarzyna Kalina, Jerzy Lewczyński
• Redakcja: Marcin Gołaszewski, Anna Kwiecień
• Projekt graficzny: Lechosław Węglorz
• Tłumaczenie na angielski: Maria Tokar
• Tłumaczenie na niemiecki: Dawid Smolorz
• Wydawnictwo: Muzeum w Gliwicach
• Rok wydania: 2006
• ISBN: 83-89856-11-5
• Oprawa: miękka
• Ilość stron: 152
• Wymiary: 270x220 mm
• Język: polski, angielski, niemiecki
• Wydanie: pierwsze