Monografia "Fenomenalny. Zdzisław Beksiński" pod redakcją Aleksandry Szwedo, została wydana przy okazji wystawy fotografii artysty - prezentowanej w Muzeum Narodowym we Wrocławiu w 2025 roku.
Fotograficzna twórczość Beksińskiego nosi wszelkie znamiona prawdziwej przygody artystycznej. Nie tylko niezwykle dynamicznej, pełnej eksperymentów i odkryć, wielkiej satysfakcji, bezmiaru rozczarowań, ale też wyjątkowo krótkiej. W 1957 r. artysta wraz z Jerzym Lewczyńskim i Bronisławem Schlabsem założył nieformalną grupę artystyczną. Kulminacyjnym punktem współpracy artystów była zaprezentowana w Polskim Towarzystwie Fotograficznym w Gliwicach wystawa "Pokaz zamknięty" (1959). Po tym wydarzeniu Beksiński porzucił fotografię. Z czasem jego dzieła fotograficzne zaczęły wieść niezależny wystawienniczy żywot. [...]
Piotr Oszczanowski
Prace fotograficzne Zdzisława Beksińskiego charakteryzują się niezwykłą różnorodnością tematyczną od malarskich pejzaży po abstrakcyjne kompozycje, a także fotograficzne reportaże. Sięgając po niepokojące motywy związane ze śmiercią, przemijaniem oraz mrocznym erotyzmem, Beksiński wyzwalał w widzu niepokój i zmuszał do konfrontacji z najgłębszymi pragnieniami i lękami. Być może właśnie w tym tkwi źródło jego niegasnącej popularności. [...]
W ciągu lat wizerunek Beksińskiego jako artysty w świadomości odbiorców zredukowano do epitetów takich jak "przerażający", "niepokojący", "mroczny" czy "tajemniczy". W odpowiedzi na te stereotypy pragniemy ukazać fragmenty jego twórczości, które pokażą, że był artystą i człowiekiem poszukującym, niespokojnym, rozdartym, a zarazem niezaspokojonym i rozczarowanym. Na wystawie "Fenomenalny. Zdzisław Beksiński" zaprezentowanej w Muzeum Sztuki Współczesnej – Oddziale Muzeum Narodowego we Wrocławiu zaakcentowana została wyjątkowa relacja z Jerzym Lewczyńskim oraz Bronisławem Schlabsem, która doprowadziła do powstania pojęcia "antyfotografia". Tych trzech artystów, mimo odmiennych postaw i poglądów, zorganizowało w 1959 r. jedną z najważniejszych wystaw w historii polskiej fotografii – "Pokaz zamknięty".
Nieocenioną wartość mają listy Beksińskiego do Jerzego Lewczyńskiego. W intymnej korespondencji artysta dzieli się swoimi oryginalnymi pomysłami – od erotycznych sesji w rzeźniach po koncepcje związane z zakładami pogrzebowymi. To właśnie tu odnaleźć można wątki dające wgląd w to, co wydaje się fundamentalne dla jego twórczości.
Beksiński był osobą otwartą i przyjacielską, co pokazuje realizacja Bryła życia Zdzisława Beksińskiego w sali immersyjnej Pawilonu Czterech Kopuł, siedzibie Muzeum Sztuki Współczesnej – Oddziału Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Jej autora Normana Leto (właśc. Łukasza Banacha) łączyła z Beksińskim długoletnia korespondencyjna przyjaźń. "Bryła życia" to autorski koncept będący próbą wykroczenia poza tradycyjne pojęcie portretu i uchwycenia esencji istnienia. Leto wykorzystuje dane biograficzne osoby, którą ma zobrazować (np. liczbę potomków, ważne wydarzenia życiowe, liczbę odwiedzonych krajów), opracowuje je i na ich podstawie generuje abstrakcyjny kształt – tytułową bryłę życia. Praca ta zaprasza widza do nowego sposobu spojrzenia na życie Zdzisława Beksińskiego, nie poprzez jego twórczość i powierzchowne interpretacje, lecz przez doświadczenia, które tę twórczość kształtowały. [...]
Wystawa "Fenomenalny. Zdzisław Beksiński" pokazuje artystę nie tylko jako geniusza, ale przede wszystkim jako niepokornego pioniera, nieustannie poszukującego nowych form wyrazu. Odpowiada na pełne zaskoczenia reakcje zwiedzających na wieść o znakomitych fotografiach artysty, których zespół w kolekcji Muzeum Narodowego we Wrocławiu ustępuje wielkością jedynie zbiorom Muzeum Historycznego w Sanoku. Prezentowane na wystawie zdjęcia to wykonane przez Beksińskiego odbitki, które on sam uznał za najlepsze.[...]
Aleksandra Szwedo
Fenomenalny. Zdzisław Beksiński / The Phenomental. Zdzisław Beksiński
- Fotografie: Zdzisław Beksiński
- Przedmowa: Piotr Oszczanowski
- Teksty: Aleksandra Szwedo, Adam Sobota, Adam Mazur, Weronika Kobylińska
- Redakcja: Aleksandra Szwedo
- Projekt graficzny: Kuba Maria Mazurkiewicz
- Tłumaczenie: Aleksandra Piasecka
- Wydawca: Muzeum Narodowe we Wrocławiu
- Rok wydania: 2025
- ISBN: 978-83-66788-53-4
- Ilość stron: 160
- Wymiary: 245x315mm
- Oprawa: twarda
- Język: polski, angielski
- Wydanie: pierwsze
Zdzisław Beksiński - fotografik, malarz i grafik komputerowy. Urodził się w Sanoku 24 lutego 1929 r., a zmarł tragicznie 21 lutego 2005 r. w Warszawie. W latach 1947-1952 studiował architekturę na Politechnice Krakowskiej. Po ukończeniu studiów odbył kilkuletni nakaz pracy, mieszkając w Rzeszowie i Krakowie. W 1955 r. powrócił do Sanoka, pracując jako projektant w Sanockiej Fabryce Autobusów. Na początku lat 50-tych XX w. rozpoczyna działalność artystyczną, na początku jako fotografik, wystawiając swoje prace na kilku wystawach, m.in. w: Gliwicach, Warszawie i Poznaniu. Nieco później daje się poznać jako rzeźbiarz, grafik i malarz, zyskując uznanie i sławę, wykraczające daleko poza Polskę. Od 1994 r. jako jeden z pierwszych artystów w naszym kraju, tworzy fotomontaże komputerowe.
