Książka "Energia czasu. Archiwum Dalkii" została wydana przy okazji wystawy fotografii, prezentowanej w Centralnym Muzeum Włókiennictwa od 6 do 29 maja 2011 roku, zorganizowanej w ramach 10. Międzynarodowego Festiwalu Fotografii w Łodzi.

W archiwach firmy Dalkia zachował się niezwykły ślad historii naszego miasta - fotograficzna dokumentacja z rozbudowy i pracy łódzkiej elektrowni EC1, portrety grupowe jej pracowników oraz widoki Łodzi z początku zeszłego wieku. Obszerny zbiór, około 2500 szklanych negatywów, pochodzi z lat ok. 1922-1940. Autorem większości zdjęć jest łódzki fotograf W. Jekimenko.

Archiwum przez wiele lat przechowywane było w elektrowni EC1. Wraz z jej likwidacją zostało przeniesione do dawnej ciemni zakładowej elektrociepłowni EC3 przy ulicy Pojezierskiej 70 w Łodzi. Wielkoformatowe negatywy, głównie 18x24 cm, spoczywają w oryginalnych pudełkach. Niektóre z nich są opisane, co świadczy o próbach uporządkowania zbiorów. Jednak po tylu latach rzadko kiedy opis odpowiada rzeczywistej zawartości pudełek. Poza szklanymi negatywami w archiwum znajduje się także kilkadziesiąt odbitek (dużo późniejsze niż same negatywy). Oprócz zdjęć miasta i dokumentacji z przebudowy elektrowni można znaleźć tam niewielki zbiór fotografii z prywatnego życia ówcześnie zarządzającego dyrektora Ulmana.

Prace nad wyborem negatywów i koncepcją wystawy rozpoczęły się w sierpniu 2010 roku. Wystawa Energia czasu jest wynikiem procesu powolnego odkrywania archiwum. Wchodząc do dawnej ciemni EC3, wiedzieliśmy jedynie, że znajduje się tam duży zbiór szklanych negatywów. Zawartość archiwum nie była znana. Nie wiedzieliśmy też, czy będziemy w stanie odpowiednio odczytać i zinterpretować materiał, który znajdziemy. Z taką ilością niewiadomych postanowiliśmy podążać tam, gdzie doprowadzi nas ten chaotyczny zbiór. Nasza koncepcja wystawy zmieniała się pod wpływem gromadzonych informacji. Ostatecznie skupiliśmy się na zdjęciach prezentujących budowę Nowej Centrali i portretach pracowników. Jest to najobszerniejszy materiał, na najwyższym poziomie artystycznym, najlepiej zachowany. Daje nie tylko reprezentatywny obraz archiwum, ale przede wszystkim tworzy obraz Łodzi przemysłowej tamtych czasów.

Ze względu na spójność wystawy postanowiliśmy nie włączać zdjęć miasta i jego elektryfikacji. Był to proporcjonalnie niewielki materiał, na tyle jednak ciekawy, że może stanowić podstawę do alszych opracowań i kolejnych prezentacji. Niezwykle interesujący jest także obszerny zbiór grupowych i indywidualnych portretów, z których część prezentujemy na wystawie. W pierwszej selekcji wybraliśmy 260 negatywów, które zostały zeskanowane. Spośród rosyjskich banków, gdzie znajdowały się konta łódzkich przemysłowców. Gdy wydawało się, że sytuacja powoli wraca do normy i przemysł włókienniczy Łodzi stopniowo odzyskuje swoją pozycję, nadszedł światowy kryzys ekonomiczny. Kolejny cios dla miasta.

Mimo trudnej sytuacji ekonomicznej Łódź nieustannie przyciągała tysiące ludzi z okolicznych miast, miasteczek i wsi, którzy w wielkim mieście liczyli na lepsze życie. W latach kryzysu powiększali oni grono bezrobotnych, w chwilach prosperity zapewniali siłę roboczą dziesiątkom wielkich i setkom małych włókienniczych fabryk Łodzi rozrzuconych po całym mieście. Znaczącą część łódzkiego proletariatu stanowiły kobiety, a także nieletni. Łódź była miastem biednym, robotniczym, spowitym dymem, który wydobywał się z setek fabrycznych kominów górujących nad miastem i zapachem, który powstawał w wyniku produkcji różnorodnych chemicznych substancji i barwników potrzebnych w przemyśle włókienniczym. Choć Łódź była centrum tekstylnym, na ulicach można było zobaczyć niemal wyłącznie ubogo ubranych ludzi. Widzimy ich na starych fotografiach – kobiety owinięte w chusty i szale, mężczyzn w zgrzebnych kapotach, umorusane dzieci. Oczywiście są też inne zdjęcia, robione w urzędach, w domach łódzkiej burżuazji, na szkolnym korytarzu. Ale to niewielki odsetek mieszkańców w większości robotniczej Łodzi. (...)

Joanna Podolska

Kuratorzy wystawy Marta Szymańska oraz Marek Domański.

Właściciel archiwum jest Dalkia Łódź.

Energia czasu. Archiwum Dalkii

• Teksty: Andrzej Boroń, Joanna Podolska, Tomasz Załuski
• Redakcja: Marta Szymańska, Marek Domański
• Projekt graficzny: Fajne Chłopaki
• Wydawca: Fundacja Edukacji Wizualnej
• Rok wydania: 2011
• ISBN: 978-83-60794-65-4
• Ilość stron: 36
• Wymiary: 236x285mm
• Oprawa: twarda
• Język: polski
• Wydanie: pierwsze