Książka fotograficzna "Nowa Huta - najmłodsza siostra Krakowa" pod redakcją Adama Gryczyńskiego, ukazała się przy okazji plenerowej wystawy fotografii która była prezentowana na Placu Centralnym w Nowej Hucie w 2007 roku. 240 zdjęć przedstawiających dzieje i historię dzielnicy, ludzi ją tworzących, ich marzenia i żywione nadzieje.

Ukazanie zapominanej powoli prawdy sprzed niespełna 60 lat traktujemy jako swoisty obowiązek także wobec potomków ówczesnych gospodarzy. Pamiętają oni, że to ich ojcowizna, z której zostali usunięci dziadkowie, rodzice. Fotografia dokumentalna uwzględniając kontekst historyczny może łagodzić dawne krzywdy, spowodować realną zmianę w postrzeganiu Nowej Huty i jej współczesnego oblicza.

Stare zdjęcia uwieczniły miejsca, których w Nowej Hucie przeważnie już nie ma, choć przecież są to te same tereny. Opracowana i zaprojektowana przez generalnego projektanta Tadeusza Ptaszyckiego koncepcja zagospodarowania terenu do dziś wyznacza zasadniczy kształt miasta, często jest traktowana przez specjalistów jako wybitna kreacja urbanistyczna. Nowa Huta wzniesiona w swej pierwotnej części (dziś głównie obszar XVIII Dzielnicy) według reguł realizmu socjalistycznego ma walory dostrzegane dopiero teraz, gdy opadają emocje, gdy wyrosły kolejne pokolenia pionierów, którzy przed dziesiątkami lat wznosiły te domy i osiedla. Jej architektura, położenie, zielone tereny z łąkami i inne walory można ocenić nie tylko spacerując i jeżdżąc szerokimi ulicami. Z lotu ptaka widać, że to miejsce jest wyjątkowe, zharmonizowane. To wszystko powstało wskutek zaangażowania i wysiłku młodych ludzi, którym często obca była ideologia, którzy szukali miejsca dla siebie i zaznali awansu społecznego. Nowohuckie osiedla były zasiedlane przez dziesiątki tysięcy często niewykwalifikowanych robotników przybyłych z różnych stron, w tym z biednej Małopolski. Pośród nich byli repatrianci zza Buga i ci, którzy szczęśliwie wracali z ZSRR, ludzie z ziem odzyskanych, żołnierze AK, górale, Ślązacy, Cyganie, Ukraińcy, Grecy... Niektórzy właśnie tu ukryli się przed stalinowskimi represjami. Byli też rosyjscy specjaliści zatrudnieni przy budowie miasta i kombinatu metalurgicznego tak ważnego dla powojennej odbudowy i industrializacji Polski.

Zamieszczone zdjęcia pochodzą z archiwów autorów oraz mieszkańców terenów, na których zbudowano Nową Hutę a także ze zbiorów: Muzeum Historycznego Miasta Krakowa - Oddział Dzieje Nowej Huty, Muzeum Archeologicznego w Krakowie - Oddział w Nowej Hucie, Muzeum Lotnictwa Polskiego, Archiwum Cystersów Mogilskich, Krakowskiego Towarzystwa Fotograficznego oraz Krakowskiego Klubu Fotograficznego.

Nowa Huta w świadomości społecznej jawi się coraz częściej jako miejsce niezwykłe i niebanalne. Przez dziesięciolecia skazana na stereotypowy obraz i traktowana jako wstydliwa pamiątka po czasach PRL-u, teraz "najmłodsza siostra Krakowa" staje się modna.

W jej historycznych meandrach odbijają się losy powojennej Polski. Miasto to jednak nie tylko obszar w przestrzeni, ale przede wszystkim ludzie tę przestrzeń tworzący, ich życiorysy, spełnione marzenia i zawiedzione nadzieje, praca ich rąk, dorobek cywilizacyjny i duchowy. To stanowi cząstkę naszej kultury narodowej, którą trzeba i warto zachować dla potomnych a także jest powodem naszych starań o urzeczywistnienie albumu i wystawy.

Zdjęcia przywołują uniwersalne refleksje o drogich – dających każdemu człowiekowi poczucie bezpieczeństwa – korzeniach określających jego miejsce na ziemi. Pokazują, jak ważna jest ciągłość kultury, ludzka pamięć i świadomość własnej tożsamości.

Czy pamięć indywidualna i zbiorowa oraz lepsza znajomość historycznych już realiów pomoże nam w świadomym kształtowaniu przyszłości, czy też okaże się ciążącym i nieporęcznym bagażem? Sami oceńmy, gdyż jest to sprawa subiektywna. Wydaje się, że stare fotografie mogą się okazać pożyteczne szczególnie dla młodszego pokolenia, które chce się dowiedzieć czegoś więcej o swojej małej ojczyźnie. Wiedza, wrażliwość oraz osobiste doświadczenie określą ich stosunek do tematu wystawy. Autentyzm zarejestrowanych na papierze fotograficznym ludzi, sytuacji i miejsc może ułatwić ocenę nieodległej przeszłości.

Adam Gryczyński

Nowa Huta - najmłodsza siostra Krakowa

• Idea i realizacja projektu oraz opracowanie komputerowe zdjęć: Adam Gryczyński
• Współpraca: Anna Babula, Marek Norek
• Tłumaczenie tekstów: Krzysztof Tucholski
• Skład i przygotowanie do druku: Grzegorz Boniowski
• Wydawca: Nowohuckie Centrum Kultury
• ISBN: 978-83-88832-51-2
• Rok wydania: 2007
• Ilość stron: 240
• Wymiary: 305x217mm
• Oprawa: twarda
• Język: polski, angielski
• Wydanie: pierwsze