Dwutomowa publikacja "(Nie)widzialne Pomniki Wolności" publikacja prezentuje dokumentację fotograficzną Wojciecha Wilczyka upamiętnień zniesienia pańszczyzny, które w postaci małej architektury sakralnej wciąż są obecne w polskim krajobrazie oraz wyniki projektu badawczego zrealizowanego przez Muzeum Etnograficzne w Krakowie "Krzyże wolności" w 2023 roku. Książki zostały wydane przez Muzeum Etnograficzne w Krakowie w 2024 roku.
Pierwszy tom zawiera dokumentację fotograficzną upamiętnień autorstwa Wojciecha Wilczyka, utrzymaną w konwencji typologii wizualnej, prezentującą 136 krzyży i kapliczek ufundowanych w XIX wieku przez gromady wiejskie, niekiedy z inspiracji władz zaborczych. Fotografiom towarzyszy indeks wszystkich odnalezionych pomników, z informacjami o lokalizacji i zapisem znajdujących się na nich inskrypcji. Ponadto w tomie znajdziemy teksty i opracowania autorstwa Katarzyny Czeczot, Michała Rauszera i Magdaleny Zych.
Drugi tom przybliża wyniki projektu badawczego zrealizowanego przez Muzeum Etnograficzne w Krakowie pt. "Krzyże wolności" w 2023 roku. Rezultaty badań etnograficznych przeprowadzonych w 14 miejscowościach Podkarpacia, Mazowsza, województw małopolskiego i świętokrzyskiego opracowały badaczki: Dorota Majkowska-Szajer, Justyna Matwijewicz i Magdalena Zych.
W tomie znajdują się także zapisy rozmów ze znawcami tematu: Stanisławem Krycińskim, Szymonem Modrzejewskim, Pawłem Putonem oraz Grzegorzem Ciećką. Umieszczony w publikacji znak graficzny umożliwia wsłuchanie się w kompozycję zatytułowaną "Krzyże wolności" autorstwa Rafała Mazura. Jest to doświadczenie dźwiękowe bazujące na zarejestrowanej audio sferze wokół upamiętnień w połączeniu z fragmentami rozmów przeprowadzonych z mieszkańcami wybranych miejscowości. Materiał zarejestrowano w 2023 roku podczas badań terenowych w Biedrzykowicach, Bóbrce, Iwanowicach Włościańskich, Korzenicy, Krzczonowicach i Nozdrzcu.
(Nie)widzialne Pomniki Wolności
- Redakcja tom 1: Wojciech Wilczyk, Magdalena Zych
- Redakcja tom 2: Magdalena Zych
- Redakcja językowa i korekta: Ewa Ślusarczyk
- Badania terenowe ramach projektu badawczego Krzyże wolności: Dorota Majkowska-Szajer, Justyna Matwijewicz, Magdalena Zych
- Opracowanie fotografii: Wojciech Wilczyk
- Kompozycja Krzyże wolności: Rafał Mazur
- Fotografie miejscowości w części Topografia: Wojciech Wilczyk
- Fotografie kijów karbowych i batów z kolekcji MEK: Marcin Jędrysiak
- Projekt graficzny i skład: tom 1: Damian Nowak / Parastudio
- Projekt graficzny i skład: tom 2: Noviki - Katarzyna Nestorowicz, Marcin Nowicki, Hanna Białas
- Wydawca: Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie
Rok wydania: 2024 - ISBN: 978-83-61369-52-3
- ISBN: 978-83-61369-53-0 tom I
- ISBN: 978-83-61369-54-7 tom II
- Ilość stron: 352
- Wymiary: 212x250mm / 247x222mm
- Oprawa: twarda
- Język: polski
- Wydanie: pierwsze
Wojciech Wilczyk (ur. 1961 r.) absolwent filologii polskiej, fotograf, autor esejów oraz tekstów krytycznych dotyczących plastyki i fotografii. Fotografuje od 1988 roku, jest zaliczany do grona najwybitniejszych polskich dokumentalistów, członek ZPAF. Jego prace najczęściej mają charakter studium antropologiczno-socjologicznego, w bezkompromisowy sposób podejmują ważkie problemy społeczne i egzystencjalne. Autor esejów oraz tekstów krytycznych dotyczących plastyki i fotografii, pisanych dla "Tygodnika Powszechnego", "Gazety Wyborczej", "Gazety Antykwarycznej", "FA-artu", "Opcji", "fotoTAPETY", "Obiegu". "Kwartalnika Fotografia" oraz "Herito". Autor trzech książek "Steppenwolf" Centrum Sztuki - Teatr Dramatyczny, Legnica 1997, "Eternit" Lampa i Iskra Boża, Warszawa 2003, "Realizm" Wydawnictwo a5, Kraków 2017. Dotychczas wydano m.in. jego albumy takie jak: "Czarno-biały Śląsk", "Życie po życiu". Brał udział w licznych wystawach indywidualnych a także zbiorowych (m.in. "Nowi Dokumentaliści" czy "Efekt czerwonych oczu"), Stypendysta Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w roku 2001 i Ministerstwa Kultury w 2005, 2011 i 2018 roku.
Magdalena Zych - antropolożka, muzeolożka, kustoszka i kuratorka, doktorka nauk humanistycznych. W Muzeum Etnograficznym im. Seweryna Udzieli w Krakowie pracowała w latach 2008-2025. Zrealizowała wraz z zespołami m. in. badania o kulturze ogrodów działkowych "dzieło-działka" (2009-2012), a także badania o współczesnym obliczu rytuału "Wesela 21" (2009-2015). W obu przypadkach przedsięwzięcia zakończyły wystawy i publikacje, których była współtwórczynią. Do jej zadań należało określenie zakresu badań, dobór metod, tworzenie i kierowanie pracą wieloosobowych interdyscyplinarnych zespołów, interpretacja wyników oraz czuwanie nad formami prezentacji rezultatów. Zrealizowała także badania etnograficzne w Belgii na temat migracji z Polski w ramach współpracy z Muzeum Życia Walońskiego w Liège (2016). Koordynowała i prowadziła badania etnograficzne na temat upamiętnień zniesienia pańszczyzny. W latach 2016-2019 jako uczestniczka prac zespołu badawczego zajmowała się obecnością tematu Zagłady w polskiej sztuce ludowej w ramach projektu Awkward Objects of Genocide: The Holocaust and Vernacular Arts in and beyond Polish Ethnographic Museums, który był realizowany jako część działań konsorcjum TRACES Programu Horyzont 2020 (2016-2019). W 2023 ukazała się publikacja prezentująca wyniki badań pod tym samym tytułem (Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa, 2023). Współpracowała z Ośrodkiem Badań nad Kulturami Pamięci Wydziału Polonistyki UJ (2016-2019). Uczestniczka międzynarodowych projektów naukowych, m. in. TRACTS Cost Action 20134 "Trace as a Research Agenda for Climate Change, Technology Studies, and Social Justice" (2021-2025) oraz kanadyjskiego konsorcjum "Thinking Through The Museum" (2021-2027).
Książki dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury - państwowego funduszu celowego.
