Muzeum w Gliwicach zaprasza od 7 września 2020 roku plenerową wystawę fotografii na Rynku w Gliwicach pt. "Fotograficzne widzenie tradycji. Obrzędy doroczne na Górnym Śląsku". Wystawa będzie dostępna dla zwiedzających do 14 października 2020 roku.

"Po raz pierwszy prezentujemy publiczności znaczącą część zdjęć składających się na unikatową kolekcję starej fotografii z Działu Etnografii Muzeum w Gliwicach, na których utrwalono tradycyjną, coroczną obrzędowość na Górnym Śląsku. Zarówno wystawa plenerowa, jak i przygotowywany katalog, który już pod koniec września oddamy do rąk Czytelników, są zwieńczeniem pracy i badań emerytowanej kierownik Działu Etnografii, Bożeny Kubit" – mówi dyrektor Muzeum w Gliwicach, Grzegorz Krawczyk. "Projekt, prowadzony przez Annę Piontek, jest odpowiedzią na wielokrotnie artykułowane oczekiwania, formułowane przez osoby i środowiska pielęgnujące szybko zanikającą tradycję rodzimą. Ukazanie zatrzymanej w obrazach ulotnej przeszłości i charakteryzującej ją obrzędowości przyczynia się do zrozumienia zwyczajów, które przetrwały, choć często w zmienionej formie, do dzisiaj. Jest również niepowtarzalną możliwością poznania technik fotograficznych i życiorysów fotografów, którzy w okresie przedwojennym uchwycili na szklanych kliszach wyjątkowy obraz Ziemi Gliwickiej i Górnego Śląska. Cieszę się, że ministerialna dotacja w ramach programu "EtnoPolska 2020" pozwoliła na opracowanie i udostępnienie tego wyjątkowego fragmentu zbiorów Muzeum w Gliwicach. To już kolejny raz, gdy Muzeum w Gliwicach otrzymuje tak duże dofinansowanie od MKiDN" – dodaje.

Naszą ideą było, by prezentowane na niej fotografie i treści korespondowały z otoczeniem i były ukazywane w kontekście jego współczesnych przemian, dlatego przez kolejny miesiąc ekspozycja będzie podróżować po dzielnicach Gliwic, tak by mogło ją zobaczyć jak najwięcej mieszkańców naszego miasta, a także by zabytkowe zdjęcia (dodajmy: technicznie świetnej jakości) mogły zostać ukazane w miejscach, w których były wykonywane prawie sto lat temu. Udostępnienie widzom i czytelnikom wyjątkowej kolekcji fotografii Działu Etnografii Muzeum w Gliwicach pozwala również spojrzeć na przeszłość oczami naszych przodków, dosłownie: zobaczyć przeżywane przez nich chwile, wydarzenia, znaczenia. Emocje, które wbrew pozorom nie różnią się od tych znanych z naszej codzienności" – mówi kierownik projektu "Fotograficzne widzenie tradycji", Anna Piontek. "Z początkiem października planujemy również spotkania promujące katalog towarzyszący wystawie. Promocje i rozmowy z jego autorką, Bożeną Kubit, będą okazją nie tylko do głębszego poznania tradycji Górnego Śląska, ale także do dzielenia się wiedzą o przeszłości regionu oraz pamiątkami dokumentującymi dawną obrzędowość, także tę miejską".

Wiosna, Lato, Jesień, Zima, czyli od obrzędów przejścia (pożegnania zimy i powitania wiosny) przez związane ze świętami kościelnymi, pracami gospodarczymi aż po te towarzyszące rodzinnym uroczystościom. To pory roku nadawały rytm zamkniętym cyklom życia człowieka i obrzędów, nieraz mających znaczenie symboliczne, a nawet magiczne. Za sprawą wystawy i katalogu "Fotograficzne widzenie tradycji" będzie można poznać bliżej obrzędy najbardziej charakterystyczne dla Górnego Śląska, których wizerunki zostały utrwalone w latach 20. I 30. XX wieku przez działających na terenie Ziemi Gliwickiej fotografów. Materiał fotograficzny, który znalazł się w przedwojennej kolekcji gliwickiego Muzeum, był wielokrotnie wykorzystywany w latach 20. i 30. XX w. w regionalnych i lokalnych publikacjach książkowych (jak np. w Oberschlesien ein Land deutscher Kultur, Gleiwitz 1921), jak i – a może przede wszystkim – w wydaniach gazetowych. W szczególności zdjęcia te publikowano w "Oberschlesien im Bild", który był ilustrowanym dodatkiem do gazety "Der Oberschlesische Wanderer" – pisze we wstępie do katalogu Bożena Kubit. Jej badaniom zawdzięczamy odkrycie w kolekcji gliwickiego Muzeum między innymi cyklu fotograficznego Paula Schaua, którego zdjęcia również prezentujemy w ramach projektu. Wystawa i katalog "Fotograficzne widzenie tradycji" stanowią w ten sposób interesujące badawczo połączenie płaszczyzny obrzędowości dorocznej z dawną fotografią. Jak pisze autorka we wstępie do katalogu: Obie te sfery w tym przypadku, w przypadku niezwykłego regionu, jakim jest Górny Śląsk, zasługują na szczególną uwagę. "Zachowane na tym obszarze zwyczaje doroczne stanowią najbardziej zajmujący zespół, jaki jeszcze istnieje w granicach Polski. Większość tych zwyczajów należy też do najdawniejszych w Europie Środkowej. Nic też dziwnego, że to, co znajdujemy na Śląsku w zakresie dorocznych zwyczajów obrzędowych, zwraca powszechną uwagę przede wszystkim ze względu na swoją archaiczność" – pisał przed pół wiekiem Mieczysław Gładysz, nestor polskiej etnografii, a także dyrektor Muzeum w Gliwicach w latach 1945–1951. Pomimo tego, że słowa te zapisane zostały ponad 50 lat temu, są one nadal aktualne, a tym bardziej odnoszą się do okresu międzywojennego, którego dotyczy niniejsza publikacja.

Zarówno katalog (zawierający około 150 archiwalnych fotografii), jak i wystawa udostępnione zostaną w językach polskim i niemieckim, a wydawnictwo dystrybuowane będzie przez Muzeum w Gliwicach bezpłatnie – w pierwszej kolejności katalog trafi do bibliotek, szkół, domów kultury, a także stowarzyszeń i organizacji pielęgnujących lokalne tradycje. Zapraszamy do kontaktu instytucje zainteresowane jego otrzymaniem. Zapraszamy również do kontaktu samorządy i instytucje zainteresowane prezentacją wystawy plenerowej.

W ramach oferty edukacyjnej Muzeum w Gliwicach zapraszam także do uczestnictwa w zajęciach "Fotograficzne widzenie tradycji. Rok obrzędowy na Górnym Śląsku" – przygotowanych w oparciu o wystawę i katalog. Zajęcia będą dostępne od października w Zamku Piastowskim (bądź w formie on-line). W dzielnicach, w których zagości wystawa, szkoły i przedszkola będą mogły również zaprosić edukatorów muzealnych na zajęcia stacjonarne. Klasy w nich uczestniczące otrzymają egzemplarz katalogu, który może stać się inspiracją do odkrywania tradycji górnośląskich także przez najmłodszych.

Kurator wystawy: Bożena Kubit

Projekt dofinansowano ze środków Narodowego Centrum Kultury w ramach programu "EtnoPolska 2020"

Fotograficzne widzenie tradycji. Obrzędy doroczne na Górnym Śląsku