Fundacja Archeologia Fotografii we współpracy z Galerią Studio w Warszawie zaprasza 18 grudnia 2024 roku, o godz. 20.15 na wernisaż wystawy "Dłubak x Zaradny: non finito", która ukazuje interdyscyplinarny dialog między fotograficzną i malarską twórczością Zbigniewa Dłubaka a kompozycjami audialnymi Anny Zaradny. Ekspozycja potrwa do 30 marca 2025 roku.

Spotkanie klasyka polskiej neoawangardy i współczesnej artystki dźwiękowej tworzy nową przestrzeń interpretacji ugruntowanego w historii sztuki motywu pracowni - przestrzeni tworzenia. Zaradny po latach wkracza do dawnego mieszkania Dłubaka i buduje kompozycje nawiązujące do jego wczesnych zdjęć z lat 60. i 70. XX w., stwarzając eksperymentalne pole audiowizualne.

Zbigniew Dłubak (1921–2005) zapisał się jako jeden z architektów nowoczesnej wrażliwości plastycznej w powojennej Polsce. Malarz i teoretyk, współzałożyciel legendarnej grupy Permafo, wyróżniał się odważnym, eksperymentalnym podejściem do fotografii, traktując ją jako medium analityczne: narzędzie badania mechanizmów tworzenia znaków i ich percepcji. Jego konceptualna twórczość redefiniowała zarówno granice sztuki, jak i wcześniejsze sposoby myślenia o roli zdjęć w wypowiedziach plastycznych. Wystawa w Galerii Studio w Warszawie – realizowana we współpracy z Fundacją Archeologia Fotografii – podejmuje próbę przypomnienia ikonicznych prac Dłubaka, a także ich prezentacji w kontekście sztuki dźwięku. Na ekspozycji znajdują się jego oryginalne vintage prints (odbitki z epoki) i obrazy na płótnie. Towarzyszy im kompozycja audialna nagrana w dawnym mieszkaniu Dłubaka w Warszawie, przygotowana specjalnie na potrzeby wystawy przez Annę Zaradny – artystkę i kompozytorkę, która w swojej twórczości organicznie splata obszary sztuk wizualnych i dźwięku eksperymentalnego.

Motyw pracowni i przestrzeni tworzenia

Wystawa nawiązuje do wybranych prac Zbigniewa Dłubaka, użytych pierwotnie m.in. w jednej z jego kluczowych instalacji przestrzennych – environment Ikonosfera I z 1967 roku zaprezentowanej w Galerii Współczesnej w Warszawie. Artysta zrezygnował wtedy z klasycznych ram dla fotografii, przekształcając je w swoisty wizualny labirynt: obrazy zawieszono w sposób umożliwiający im swobodne poruszanie się pod wpływem ruchu powietrza, co zachęcało widzów do aktywnego uczestnictwa w przestrzeni wizualnej. Ikonosfera I składała się z odbitek przedstawiających z pozoru zwykłe przedmioty codziennego użytku oraz zaułki w mieszkaniu artysty, co tworzyło atmosferę nieformalnej, roboczej prezentacji. Na wystawie „Dłubak x Zaradny: non finito” w Galerii Studio zdjęcia te zostają pokazane na nowo w duchu „zwrotu ku rzeczom”, a dzięki scenograficznym zabiegom wyeksponowano ich materialny charakter.
Motyw pracowni czy też domu artysty, czyli przestrzeni, w której zaciera się granica między sztuką a codziennością, był w historii sztuki silnie romantyzowany, otoczony mitami i anegdotami. Na wystawie staje się on punktem wyjścia do rozważań o procesie twórczym jako dynamicznej interakcji miejsca, przedmiotów i codziennych rytuałów, które kształtują artystyczną wrażliwość. Anna Zaradny w dawnym mieszkaniu Dłubaka w Warszawie, podjęła się analizy sonicznego aspektu tej przestrzeni. Stosując różne strategie, m.in. nagrań terenowych i melorecytacji opartej na tekstach teoretycznych artysty, Zaradny ukazuje, że idea pracowni może być odczytywana na nowo. Jednocześnie wystawa stanowi nawiązanie do pierwszej prezentacji prac Dłubaka przez Fundację Archeologia Fotografii: pokazu Wewnątrz z 2010 roku, przygotowanego przez Karolinę Ziębińską.

Termin zawarty w tytule wystawy – non finito – nawiązuje do tradycji renesansowych dzieł pozostawionych celowo nieukończonymi. Zabieg ten miał podkreślać procesualny charakter tworzenia i otwierać przestrzeń dla wyobraźni odbiorcy. Posługujemy się tym terminem, by zasygnalizować otwartość dorobku Dłubaka na kolejne interpretacje, które stale mogą dopełniać znaczenie jego działań. Procesualność i performatywność to elementy łączące postawę obojga artystów. Fotografie Dłubaka, spowite niematerialną realizacją soniczną Zaradny, stają się częścią immersyjnego doświadczenia: dźwiękowa instalacja jest organicznie wpleciona w tkankę galerii, pozwalając pracom rezonować z różnorodnymi grupami odbiorców.

Interdyscyplinarny wielogłos: fotografia, malarstwo, instalacja

Anna Zaradny, posługując się zarówno dźwiękiem, jak i obrazem, tworzy komplementarne narracje sensoryczne, które przywołują dziedzictwo neoawangardy i ożywiają przestrzeń wystawową. Jej instalacja sprawia, że galeria – ze swoimi korytarzami, niszami i uskokami – staje się medium performatywnym zapraszającym do zanurzenia się w doświadczeniu wielozmysłowym. Ekspozycja „pracuje” w obecności odbiorcy, nawiązując do idei Ikonosfery I, w której Dłubak przełamywał tradycyjne formy prezentacji fotografii na rzecz przestrzennej, cielesnej interakcji z widzem. Tym samym Zaradny rozwija dziedzictwo Dłubaka, redefiniując relację między dziełem a odbiorcą. Na wystawie znajdziemy oryginalne zdjęcia i obrazy Dłubaka otoczone pejzażem dźwiękowym autorstwa Zaradny, a także inne prace artystki, kompozycje wideo, obiekty i instalacje, które subtelnie korespondują z motywami pracowni i przestrzeni tworzenia.

Weronika Kobylińska

Anna Zaradny (ur. 1977) – artystka dźwiękowa i wizualna, kompozytorka, instrumentalistka, współtwórczyni festiwalu oraz wydawnictwa Musica Genera. Klasycznie wykształcona – saksofon, dyrygentura. Wykorzystuje swoje przygotowanie na gruncie muzyki improwizowanej i eksperymentalnej, traktując instrument i inne narzędzia jako otwartą, organiczną formę. Jako kompozytorka i instrumentalistka porusza się w szerokim spektrum od akustycznej muzyki improwizowanej, o minimalistycznym współczesnym idiomie, do eksperymentalnej muzyki elektronicznej. Prace o charakterze wizualnym tworzy głównie w formie instalacji, obiektu, fotografii i wideo. Artystka posługuje się w nich środkami abstrakcji, mikro obiektami dźwiękowymi, elementami architektury, światła i przestrzeni.

Zbigniew Dłubak (1921–2005) – fotograf, malarz, teoretyk sztuki, wieloletni redaktor miesięcznika „Fotografia” i jedna z kluczowych postaci polskiej sceny fotograficznej po 1945 roku. Debiutował jako fotograf w 1947 roku, tworząc eksperymentalne prace inspirowane międzywojenną awangardą. Jego twórczość obejmowała zarówno abstrakcyjne kompozycje surrealizujące, jak i minimalistyczne, codzienne kadry pejzaży i wnętrz. W latach 60. i 70. realizował projekty oparte na analizie strukturalistycznej pojęcia znaku oraz badał związki fotografii z rzeczywistością. Był związany z warszawskimi i wrocławskimi galeriami awangardowymi, m.in. Krzywym Kołem, Foksal, Remontem czy Galerią Współczesną. Jego dorobek fotograficzny znajduje się pod opieką Fundacji Archeologia Fotografii.

Galeria Studio, została założona w 1972 roku przez malarza i scenografa Józefa Szajnę w Teatrze Studio. Przez lata gościła najbardziej znaczące postacie ruchu neoawangardowego, takie jak Mario Merz i Sol LeWitt. Jej kolekcja, obejmująca niemal tysiąc obiektów, zawiera sztukę polskiego modernizmu i awangardy XX i XXI wieku oraz prace artystów międzynarodowych.

Fundacja Archeologia Fotografii, która opiekuje się fotograficznym dorobkiem Zbigniewa Dłubaka, zajmuje się opracowywaniem, ochroną, digitalizacją i udostępnianiem online archiwów polskich fotografów i fotografek. Ponad 87 tys. rekordów jest już dostępnych nieodpłatnie w Wirtualnym Muzeum Fotografii. FAF prowadzi projekty badawcze, organizuje wystawy, warsztaty i wykłady oraz wydaje albumy i książki poświęcone fotografii.

Kuratorki: Weronika Kobylińska, Dorota Jarecka, Paulina Olszewska

Asysta kuratorska: Kamila Kobus

Ekspozycji będą towarzyszyły oprowadzania kuratorskie i spotkania poświęcone twórczości Zbigniewa Dłubaka oraz Anny Zaradny z udziałem artystki

10 stycznia 2025 (piątek) o godz.18:00 we foyer Teatru Studio odbędzie się spotkanie z Anną Zaradny. Spotkanie poprowadzi Weronika Kobylińska

Partner wystawy: Fundacja Archeologia Fotografii

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Biura Kultury Miasta Stołecznego Warszawa.

Dłubak x Zaradny: non finito