Zapraszamy 3 listopada 2023 roku, o godz. 10.00 do Galerii Atelier w Chełmie na otwarcie wystawy fotografii bezkamerowej Antoniego Kreisa "Księga Aniołów". Wystawę można oglądać do 23 listopada 2023 roku, w ramach X Ogólnopolskiego Festiwalu Fotografii Otworkowej.

W świecie wojen i aniołów

Dawniej istniał pewien porządek – podział na sferę sacrum i sferę profanum. Zwiedzając w skansenie stare wiejskie chałupy, zauważymy pewien powtarzający się schemat. W wielu domach, w których znajdowała się "izba codzienna", znajdował się również „święty kąt”. Było to miejsce w rogu izby, gdzie stał stół otoczony ławami a nad nim w kącie wisiał krzyż oraz święte obrazy np. z wizerunkami Chrystusa i Maryi. Dlaczego "święty kąt"? Dlatego, że właśnie tam spożywano chleb (powszedni) – namiastkę tego, co boskie w tym, co codzienne, zwyczajne. Istotne też było to, co znajdowało się w przeciwległym rogu izby. Po przekątnej miał tam swoje miejsce piec a w nim palił się żywy ogień – emanacja niszczycielskiego żywiołu podświadomie kojarzona z piekłem, magią lub oczyszczeniem.

Taki też jest świat obrazów Antoniego Kreisa – uporządkowany. Oparty na prostej symbolice, reprezentujący odwieczną walkę. Jest w nim biel – światło, życie i czerń – mrok, śmierć. Są krzyże (symbole ofiary i odkupienia), fragmenty różańca (modlitwa, nadzieja). Dalej – plejada postaci silnie zakorzenionych w naszej dewocjonalnej kulturze, sylwetki: Zbawiciela rozpiętego na krzyżu, Anioła Stróża, Matki Boskiej. Autor "Moich kapliczek" reprezentację boskiego kosmosu zestawił a nawet zderzył z sylwetami zabawkowych żołnierzyków – znakiem wojny, pożogi, zagłady – inaczej mówiąc symbolem złowrogiego chaosu.

Z czego wynika taki porządek rzeczy? Kreis swoje imaginarium czerpie głównie z dwóch źródeł: ze sztuki ludowej, inaczej nazywanej „sztuką plebejską” (tej naiwnej, która nie boi się śmieszności kiczu) oraz z twórczości wielkiego artysty - Władysława Hasiora (któremu składa hołd). Autor wystawy prace wykonuje manualnie w archaicznej technice fotogramu (fotografia bez użycia aparatu). To istotne! Tym gestem nawiązuje do ludowego artysty-samouka, prymitywisty tworzącego z pełnym przekonaniem i pasją lub wiejskiej gospodyni, która z bogobojnym namaszczeniem przyozdabia kolorowymi wstążkami i kwiatami z krepiny przydrożną kapliczkę wiszącą na brzozie.

Porządek to kosmos, to poczucie bezpieczeństwa. To świat nazwany określonymi kategoriami, to system wartości, w który się święcie wierzy i którego się zaciekle broni. To też przeszłość, o której z nostalgią piszą etnografowie, historycy i kulturoznawcy. To ostatecznie mit, w który wciąż chcemy wierzyć w tych niespokojnych czasach.

Krzysztof Szlapa

Antoni Kreis - urodzony w 1956 roku. Artysta fotografik, członek Związku Polskich Artystów Fotografików, wieloletni pracownik Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie". Od 1983 r. instruktor filmu i fotografii MKiS kat. I. Zawodowo związany z fotografią od końca lat 70-tych. W latach 80-tych XX wieku etatowy fotoreporter NSZZ Solidarność Regionu Śląsko-Dąbrowskiego. Fotografuje od 12-go roku życia. W latach 1978-88 aktywny realizator filmów nieprofesjonalnych, wieloletni członek Zarządu Federacji Amatorskich Klubów Filmowych w Polsce. Wykładowca w Szkole Fotograficznej Fotoedukacja w Katowicach. Autor blisko stu indywidualnych wystaw autorskich oraz uczestnik ponad dwustu zbiorowych. Wielokrotny zdobywca głównych nagród i wyróżnień w konkursach fotograficznych i filmowych.

Antoni Kreis - Księga Aniołów