Książka "Rzeszowianie portret własny. Fotografie z kolekcji Edwarda Janusza w zbiorach Muzeum Okręgowego w Rzeszowie", to wydawnictwo wyjątkowe, na które składająsię niepublikowane dotąd fotografie z atelier znanego rzeszowskiego fotografa. Jest to zaledwie cząstka kolekcji o unikalnej wartości, której całość liczy ponad trzydzieści tysięcy szklanych negatywów. Album został wydany w 2019 roku przez Muzeum Okręgowe w Rzeszowie.

Osoba Edwarda Janusza jest dość mało znana, chociaż to postać niezwykle interesująca z pogranicza dwóch dziedzin - historii fotografii i mikrohistorii. Posiadacz honorowego tytułu cesarsko – królewskiego nadwornego fotografa, autor tysięcy fotografii mieszkańców Rzeszowa i okolic, a także zdjęć dokumentujących życie miasta, czy rozgrywających się tutaj wydarzeń. Przeznaczenie rzuciło go do Rzeszowa, chociaż wcale stąd nie pochodził. Urodził się we Lwowie 19 października 1850 r. Był najstarszym synem lwowskiego stolarza Ignacego. Dodać tutaj należy, że Polska była wówczas pod zaborami. Zarówno Rzeszów jak i Lwów znajdowały się na terenie Galicji – jak nazywano ziemie polskie zajęte przez państwo austriackie. Edward we Lwowie spędził młodość, tam uczył się i podjął studia na Politechnice. Uczelni tej nie ukończył ze względów finansowych. Kolejnym krokiem w jego życiu była służba w armii austro-węgierskiej. Był oficerem we lwowskim 80 Pułku Piechoty. W 1882 r. odszedł z wojska w stopniu porucznika. Przyczyną był nie najlepszy stan zdrowia. Zajął się wtedy na poważnie fotografią, którą interesował się wcześniej. Zaznaczyć tutaj trzeba, że do osiągnięcia wysokiego poziomu swoich umiejętności doszedł własną, ciężką pracą - był w dziedzinie fotografii samoukiem. Szlak jego fotograficznej przygody wytyczył Lwów, Złoczów i na koniec Rzeszów. W 1886 r. jego znajomy z wojska Edward Hoffer (stacjonujący wtedy w Rzeszowie), wysłał mu wiadomość, że jest w mieście wolny pawilon fotograficzny do wynajęcia (po Józefie Zajączkowskim). Edward Janusz skorzystał z szansy. Już w czerwcu w Tygodniku Rzeszowskim pojawiła się informacja: "Pan Edward Janusz, fotograf, przybywa ze Złoczowa do naszego miasta na stałą siedzibę i pracownię swą otwiera z dniem 1 lipca br. w domu p. Gartnerów przy ul. Sandomierskiej (gdzie dawniej miał pracownię J. Zajączkowski).

Rafał Kocoł

Jego prace były starannie przemyślane i skomponowane. Największą siłę tych fotografii stanowiło umiłowanie piękna, przez co z powodzeniem udawało mu się uprawiać portret artystyczny. Będąc pewnym biegłości warsztatowej swoje rzemiosło, podniósł do rangi sztuki. Starając się tworzyć portrety psychologiczne, odzwierciedlające cechy osobowości kładł duży nacisk na rezultat współpracy z portretowaną osobą.

W ramach każdej nadarzającej się przygody wizualnej, bo tak traktował fotografię, wielokrotnie eksperymentował wykorzystując najnowsze osiągnięcia nie tracił jednak poczucia łączności z aktualnie panującą modą.

Świadectwa współczesnych mówią zgodnie, że Janusza doceniano nie tylko za jego fotografie. Cieszył się poważaniem, szacunkiem i sympatią również jako społecznik i filantrop. Mając zawsze szeroko otwarte serce dla przyjaciół, angażował się w sprawy społeczności rzeszowskiej, hojnie wspierając różne przedsięwzięcia o charakterze patriotycznym i kulturalnym.

Elżbieta Kaliszewska - prawnuczka Edwarda Janusza

Rzeszowianie portret własny. Fotografie z kolekcji Edwarda Janusza w zbiorach Muzeum Okręgowego w Rzeszowie / Inhabitants of Rzeszów - personal portrait : photographs from collection of Edward Janusz in a collection of Regional Museum in Rzeszów

• Koncepcja katalogu: Rafał Kocoł
• Autorzy not katalogowych: Marzena Lorens, Ewelina Zatorska-Kocoł, Rafał Kocoł
• Tłumaczenia: Edyta Wieteszka
• Skanowanie i projekt graficzny: Rafał Kocoł
• Wydawca: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie
• ISBN: 978-83-88085-52-9
• Rok wydania: 2019
• Ilość stron: 398
• Wymiary: 305x215mm
• Oprawa: twarda
• Język: polski, angielski
• Wydanie: pierwsze