Zapraszamy w piątek 11 lutego 2022 roku, o godz. 17.00 do Muzeum Ziemi Sokólskiej na wernisaż wystawy fotografii "Bożnice drewniane" pochodzących ze zbiorów Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk poświęconych fenomenie nieistniejącego już drewnianego budownictwa bożnic rejonu białostocczyzny (z powiatu sokólskiego: Janów, Kuźnica, Sidra, Sucholwola). Wystawa potrwa do 20 maja 2022 roku. Wstęp bezpłatny.

Gościem specjalnym będzie autorka wystawy z BOK/Centrum im. Ludwika Zamenhofa - Magdalena Urbańska.

Bożnice drewniane nie istnieją – podobnie jak wierni, którzy się w nich modlili, stały się ofiarą Holocaustu”, napisali Maria i Kazimierz Piechotkowie w swej monumentalnej pracy „Bramy nieba. Bożnice drewniane”. Znakomici badacze tematyki żydowskiego dziedzictwa kulturalnego, współpracując przez dziesięciolecia z Instytutem Sztuki Polskiej Akademii Nauk, przyczynili się do zgromadzenia bogatej kolekcji materiałów dokumentujących historię kultury Żydów na ziemiach polskich.”

Centrum im. Ludwika Zamenhofa w Białymstoku wybrało z „Archiwum Piechotków“ jeden z wątków: fotografie ukazujące bożnice drewniane z obszaru leżącego na styku historycznej Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego (przedrozbiorowe województwa: podlaskie, część południowa trockiego, zachodnia nowogródzkiego oraz wschodnie rejony województwa mazowieckiego). W przedwojennym podziale administracyjnym był to głównie teren wchodzący w skład ówczesnego województwa białostockiego (z powiatami: białostockim, grodzieńskim, wołkowyskim, białowieskim) oraz sąsiadujące z nim powiaty województw nowogrodzkiego, lubelskiego, warszawskiego. W potocznym języku obszar ten nazywany był wówczas Podlasiem lub Białostockiem.(…)

Spośród około 150 drewnianych bożnic na terenie II Rzeczypospolitej, które odznaczały się wysokimi walorami architektonicznymi, większość znajdowała się w orbicie Białegostoku, Grodna, Wilna, na tym obszarze można było śledzić rozwój form architektonicznych, rzeźbiarskich i rozplanowania wnętrz bożnic oraz stosunków układów urbanistycznych w szulhofach (dzielnicach żydowskich zlokalizowanych w bezpośrednim sąsiedztwie bożnic). Niegdyś przebogata ilościowo i formalnie spuścizna, dzisiaj istnieje tylko pod postacią dokumentów i fotografii – na terenie Polski nie zachowała się ani jedna drewniana synagoga.(…) Tutaj bożnice miały szansę przetrwać do początków XX w., gdy stały się obiektem profesjonalnego zainteresowania historyków architektury. O przetrwaniu bożnic na tych terenach zdecydowało kilka czynników, od czasu potopu szwedzkiego nie prowadzono tu niszczących działań wojennych. Z kolei słabość ekonomiczna tutejszej społeczności żydowskiej przełożyła się na znaczne spowolnienie procesu zastępowania bożnic drewnianych murowanymi (…).

Piotr Jacek Jamski

Bożnice drewniane

Miejsce wystawy: Muzeum Ziemi Sokólskiej