Monografia "Atelier fotograficzne w dawnej Zielone Górze (Grünberg in Schlesien)" której autorem jest Bartłomiej Gruszka, to pierwsze tak bogate opracowanie historii dawnych zielonogórskich zakładów fotograficznych, które działały w mieście od 1858 do końca II wojny światowej. Książka została wydana w 2021 roku, przez Fundację Tłocznia, Fundację Archeologiczną oraz Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze.

Jak narodził się pomysł, aby napisać książki kę o zakładach fotograficznych w dawnej Zielonej Górze? Zaczęło się przez przypadek, kiedy kilka temu kupiłem na jednej z giełd staroci zdjęcie naklejone na kartonik, które było sygnowane wytłaczanym podpisem fotografa Richarda Oye i nazwą miejscowości Grunberg in Schlesien*, Berlinerstrasse 91. Z czasem moja kolekcja obejmująca zdjęcia z miejscowych zakładów fotograficznych zaczęła się powiększać. Obecnie liczy około 200 fotografii, wśród których są prace większości fotografów, którzy od 1858 do końca II wojny światowej prowadzili swoje zakłady na terenie miasta. Sam pomysł opisania historii zakładów fotograficznych powstał w momencie, kiedy chciałem uporządkować rosnący zbiór zdjęć i nie znalazłem nigdzie zadowalających mnie na ten temat informacji. Doszedłem do wniosku, że moja kolekcja jest już na tyle duża, a w miejscowym archiwum i bibliotece źródła na tyle zasobne, że na ich podstawie można odtworzyć historię dawnych zakładów fotograficznych, czym zaspokoję przede wszystkim swoją ciekawość. Jeśli przy okazji uda mi się zainteresować tą fascynującą historią kogoś jeszcze, to moja satysfakcja będzie podwójna.

Celem książki jest przedstawienie historii zakładów fotograficznych działających w Zielonej Górze od 1858 roku do początku lat 40. XX wieku, ze szczególnym naciskiem na okres do I wojny światowej. Pierwsze atelier - Otto Linckelmanna - zostało założone prawdopodobnie w lutym 1858 roku, natomiast ostatnie informacje o zakładach fotograficznych pochodzą z połowy lat 40. XX wieku. Dzieje atelier fotograficznych dawnej Zielonej Góry nie były dotychczas przedmiotem żadnej większej publikacji związanej z historią fotografii, mieszkańców miasta czy samych fotografów. Być może wynika to z tego, że opisanie historii funkcjonujących tu niegdyś zakładów fotograficznych nie jest zadaniem prostym, a proces gromadzenia danych jest dosyć żmudny i czasochłonny. Dostępne źródła, choć zasobne, są mocno rozproszone. Trudno jest także opisać historię zakładów fotograficznych, pomijając losy samych fotografów oraz efekty ich pracy, czyli zdjęcia. Pojęcia atelier, fotograf, zdjęcie są bowiem nierozerwalnie połączone, tworzą całość, dlatego też w książce wątki te będą się wielokrotnie przeplatały.

Losy atelier fotograficznych w przedwojennej Zielonej Górze można ograniczyć do kilku miejsc, w których znajdowały się zakłady, oraz do ponad 20 osób - fotografów, którzy przez kilka dziesięcioleci zajmowali się tym pasjonującym zawodem. Pomimo tak skromnego grona ich spuścizna jest obecnie nieocenionym źródłem wiedzy o dawnych mieszkańcach, ważnych wydarzeniach z życia miasta czy o miejscach i budynkach uwiecznionych na zdjęciach, powielanych także często w późniejszym okresie, w formie wizerunków na kartach pocztowych czy w publikacjach książkowych. Wyjściowym źródłem, z którego korzystałem, przygotowując tekst i ilustracje do książki, były zdjęcia wykonane w profesjonalnych studiach fotograficznych od 2. połowy XIX do pierwszych dekad XX wieku, tak zwane carte de visite i cabinet portrait. Najstarsze fotografie przenoszono na bardzo cienki papier albuminowy, mający tendencję do zwijania się w rulonik. Dlatego też były one naklejane na grubsze kartoniki, które w późniejszym czasie często bogato zdobiono różnymi motywami i tłoczeniami. (...)

Bartłomiej Gruszka

W książce znalazło się ponad 300 ilustracji ukazujących zdjęcia dawnych mieszkańców Zielonej Góry, dodatkowo ogłoszenia prasowe umieszczane przez fotografów w lokalnej prasie, a też plany budowlane przedstawiające wygląd dawnych atelier.

Druk książki sfinansowano ze środków Fundacji Tłocznia, Fundacji Archeologicznej w Zielonej Górze, Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków oraz Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze.

Fotografie i reprodukcje które znalazły się w książce, prezentowane były 2019 roku, podczas wystawy w Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze.

Atelier fotograficzne w dawnej Zielone Górze (Grünberg in Schlesien)

• Autor: Bartłomiej Gruszka
• Redakcja, skład, projekt książki i okładki: Bartłomiej Gruszka
• Korekta: Agnieszka Gruszka
• Wydawca: Fundacja Tłocznia / Fundacja Archeologiczna w Zielonej Górze / Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze
• ISBN: 978-83-961119-0-6 / 978-83-940985-8-2 / 978-83-959720-2-7
• Rok wydania: 2021
• Ilość stron: 243
• Wymiary: 216x305 mm
• Oprawa: twarda
• Język: polski
• Wydanie: pierwsze

Bartłomiej Gruszka - zielonogórzanin, regionalista, archeolog, doktor nauk humanistycznych. Pracownik naukowy Instytutu Archeologii i Etnologii PAN. Prezes Fundacji Tłocznia. Kolekcjonuje pamiątki związane z przed i powojenną Zieloną Górą.