Centrum im. Ludwika Zamenhofa w Białymstoku zaprasza 20 listopada 2025 roku, o godz. 17.00 na spotkanie z Sonią Styrkacz i Moniką Szewczyk "Romowie śląscy i nowohuccy - tożsamość, integracja, codzienność. Wizualne pamiętniki historii Romów" które zostało zorganizowane w ramach cyklu Eksperci/Ekspertki u Zamenhofa. Wydarzenie towarzyszące wystawie Arkadiusza Goli "Inny (nie) obcy. Śląscy Romowie 1991-2025". Wstęp wolny.

Fotografia jest dziś ważnym narzędziem dokumentowania rzeczywistości – utrwala wydarzenia osobiste, rodzinne i publiczne, a zarazem tworzy wizualne pamiętniki historii życia społecznego. Obrazy nie tylko rejestrują fakty, lecz także ujawniają kulturowe znaczenia i sposoby postrzegania świata. Procesy industrializacji i urbanizacji w komunistycznej Polsce miały kluczowe znaczenie dla kształtowania nowych wzorów życia społecznego. Rozwój przemysłu ciężkiego, budowa hut i kopalń, a także powstawanie miast robotniczych, takich jak Nowa Huta, sprzyjały migracjom i osiedlaniu się ludności z różnych regionów kraju. Industrialne środowiska, jak Górny Śląsk, czy urbanistyczne projekty, jak Nowa Huta, stały się miejscami konfrontacji między kulturą romską a wzorcami społeczeństwa socjalistycznego. To właśnie w tej przestrzeni kształtowały się procesy adaptacji, integracji i zachowania romskiej tożsamości. Sonia Strykacz i Monika Szewczyk, jako osoby pochodzące ze społeczności romskiej, zwrócą uwagę na te elementy kultury romskiej, które są często stereotypowo postrzegane, a przez to błędnie interpretowane.

Wykład Soni Styrkacz i Moniki Szewczyk poświęcony będzie analizie współczesnej tożsamości Romów w Polsce poprzez dwa regionalne przykłady:

• Romów górnośląskich - na podstawie autoetnograficznego artykułu Soni Styrkacz,
• Romów nowohuckich z Krakowa - jako kontrastowego przykładu romskości w przestrzeni miejskiej Małopolski – na podstawie artykułu Moniki Szewczyk.

Celem jest ukazanie jak różne środowiska - przemysłowe Górny Śląsk i robotnicza Nowa Huta – kształtują procesy adaptacji, integracji i zachowania romskiej tożsamości.

Sonia Styrkacz - psycholożka, badaczka i edukatorka, doktorantka Uniwersytetu Warszawskiego (socjologia) oraz Uniwersytetu Śląskiego (pedagogika). Od wielu lat związana z badaniami i praktyką w obszarze edukacji, zdrowia psychicznego oraz praw człowieka. Doświadczenie zawodowe zdobywała m.in. w Instytucie Badań, w Ośrodku Badań nad Migracjami UW, a także we współpracy z UNICEF Polska, Fundacją w Stronę Dialogu oraz międzynarodowymi organizacjami (OSCE/ODIHR, Women’s Refugee Commission, CARE International). Prowadziła jakościowe badania partycypacyjne z dziećmi i młodzieżą romską z Ukrainy oraz projekty wspierające edukację i dobrostan uchodźców. Jako psycholożka praktyczna pracowała z dziećmi, młodzieżą i rodzinami w instytucjach publicznych (MOPS, GOPS, PCPR, szkoły, dom dziecka) oraz w projektach pomocowych i terapeutycznych, koncentrując się na wsparciu osób w kryzysie, uchodźców i osób z doświadczeniem wykluczenia społecznego w tym z rodzinami uchodźczymi pochodzenia romskiego. Sama jest insiderką społeczności romskiej z grupy Romów Bergitka. Publikowała na temat migracji, edukacji i praw człowieka, aktywnie angażując się w działania rzecznicze i szkoleniowe w Polsce i za granicą.

Monika Szewczyk - doktorantka w Szkole Doktorskiej Nauk Społecznych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Współpracownik Ośrodka Badań nad Migracjami Uniwersytetu Warszawskiego. Członkini Polskiego Towarzystwa Historii Mówionej i Centrum Badań Romskich Uniwersytetu Śląskiego. Realizatorka wielu krajowych i międzynarodowych projektów dotyczących problematyki romskiej. Jej zainteresowania badawcze obejmują migracje Romów, kwestie mniejszości narodowych i etnicznych, rolę historii mówionej w polityce tożsamości. Działa na rzecz zachowania kultury, tradycji, przekazów ustnych, w tym języka romskiego jako nośnika niematerialnego dziedzictwa kulturowego Romów. Jest autorką publikacji „O Romach w Nowej Hucie słów kilka”, filmu dokumentalnego „Byli kowale, byli…”. Dokument filmowy został rekomendowany przez Radę Europy w ramach European Heritage Strategy for the 21st Century i wpisany do Złotej Księgi Dobrych Praktyk w zakresie ochrony niematerialnego dziedzictwa Romów.

Sonia Styrkacz, Monika Szewczyk - Romowie śląscy i nowohuccy - tożsamość, integracja, codzienność. Wizualne pamiętniki historii Romów